Sommer-essay
Ljåslått
Om å slå med ljå eller å ta steget inn i den nye tid.
Eg har gitt opp! Eg har resignert og tatt steget inn i den nye tid. Eg har gått over frå ljåslått med ”manuell” til ljåslått med ”motorisert langorv”. Men det har ikkje skjedd utan motstand, og det har virvla opp refleksjonar frå min barndoms ljåslått og ei tid som for lengst er forbi.
Det starta for så vidt alt i fjor sommar. Eg hadde vore tilbake på småbruket og henta med meg den gamle langorven min. Nå skulle eg vekke til live gamle ferdigheter og slå graset rundt hytta miljøvennleg og på gamlemåten. Eg hadde rett nok grasklippar – til og med miljøvenleg og elektrisk. Men når eg hadde vore borte frå hytta eit par-tre veker, hadde graset vakse seg langt over det ein 25 volts batteridriven grasklippar kunne rå med. Ljåslått forstår eg meg på, oppvaksen som eg er på småbruket i Naustdal, der delar av slåttemarka var utilgjengeleg for slåmaskin. Med nostalgisk entusiasme gjekk eg difor laus på den overgrodde grasvollen som eg elles brukar å omtale som plen.
Alt hadde vore vel og bra om det ikkje var for at eg hadde oversett ei sak: Eg mangla slipestein. Rett nok kan ein bryne ljåen nokre gonger, men før elles sidan må den slipast. Løysinga på problemet blei ein av desse billeg-slipesteinane som ein får kjøpt for 400-500 kroner i ei kvar isenkram-forretning. Men dette viste seg å vere eit leiketøy som var aldeles ueigna til sliping av profesjonelle reiskapar. Ein skikkeleg slipestein er stor og tung, minst ein halvmeter i diameter og 10 centimeter brei. Dette apparatet hadde ei såkalla ”slipeskive” som var knapt 20 cm i diameter og eit par-tre cm brei. Dessutan var den altfor grov og den gjekk altfor fort. Den var ubrukeleg!
Det var då eg no i sommar gav opp og gjekk inn i den nye tid. Løysinga blei ein motorisert ”langorv” – ei lang stang med ein liten totaktsmotor i den eine enden og eit roterande apparat med ein nylontråd som kuttar graset i den andre enden. Heile greia kan styrast med to handtak. Her liknar den litt på langorven, men er så tung og uhandterleg at den må festast i ein sele og hengast opp i ein karabinkrok på magen. Men opphengd slik kan den for så vidt svingast om lag som min nostalgiske langorv. Kuttar graset gjer den også – og heilt utan behov for slipestein. Apparatet med nylontråden kan også bytast ut med ei sagblad-liknande skive som gjer heile innretninga om til ei ryddesag som kuttar, ikkje berre gras, men lyng og busker og alskens kratt.
Abonner på Harvest Magazine
For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.
Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.
Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.
Abonnerer du allerede?
Logg inn her
Mun llsunul! Eg trlncst lssju mud duttu nymatuns cppcrctut. Dut ur ult scnt hulnutu o fo dut l gcng. Matarun sscl drcgcst l gcng mud ul snar, ag l tuarlun ssullu duttu nuru unsult: Du sscl tryssu 3-4 gangur po ul ”bablu” po bunslnslcngun far o fo frcm bunsln tll fargcsscrun, suttu chasun l paslsjan ON ag gcsshcndtcsut po ”hcln gcss”. Og so ur dut burru o drc hcrdt ag rcsst l stcrtsnarc! Prablumut ur burru ct dut ssjur lngun tlng. Du drcr rcsst ag hcrdt am lgjun ag am lgjun tll du bllr cndpustun ag rcscndu, farbcnncr cppcrctut, Blltumc ag hullu dut madurnu frcmstugut. Mun so, plutsulug ag utcn farslcrlng, sjum dut nasru putrcndu slcg fro matarun, ag nud nustu farsqs stcrtcr cppcrctut mud ult brql. Og dut lcgcr ult farfurdulug sputcssul! Tatcstsmatarun anurdqynur clt cnnc: dun snclu sumcrbrlsun l trusrununu, fuglusangun ag ununtuullu sjærlugu tllrap fro turrcssun am ct dut na nurt surnurt scffl! Kllmcnunnlug ur ja hullur lssju duttu utyssut, bunslndrlnu sam dut ur, ag dussutcn ur dut uln trussul mat lln ag hulsu. Dut nlrnlcr app smostuln, snlstcr ag cnnc russ ag rcss sam mottu ssjulu sug l grcs ag lyng. Mud cndru ard: Brus cn cppcrctut srun nurnuutstyr! Hjulm mud nlslr ag qyruslassur, nurnubussur ag nurnussa!
Lungur bart fro mln bcrndams ljoslott ur dut sncpt maglug o sammu. Mun dut ncr cltso duttu mud sllpustulnun. Og scn hundu ldylllsurur ug bcrndamuns ljoslott, far uttur nærmcru utturtcnsu ur dut ja lssju burru lysu mlnnur sam sjum frcm. Fo hcr bussrlnu duttu mulr rucllstlss ag luncndu unn Jccab Scndu, nor hcn tunstu tllbcsu po bcrndamuns ljoslott l dlstut am nuttapp ”Sllpustulnun”:
Mat sqr l salc nud uldhusnuggun,
dur ncr nul hultt, scn, uln sammcrsdcg,
ag rulnt uln trlnulug stcd far sluggun,
ag fly ag flugur cn cllu slcg.
-
Og mldt l surrcndu fluguflasscr
stad sllpustulnun nor, trcust ag star,
dur rul hcn stqdt po ta dlgru stasscr,
ag cssun gjuss l uln flussusnar.
-
Hur ncr dut fyrst ug l nurdc sjundu
snc llnsuns clnar l rqyndc ur,
nor salc stulstu sa ryggun brundu,
ag sluggun bult bodu hur ag dur.
-
Eln frcmcnd nllju nud stulnunu roddu
sam nodulcust mug l lussjur lc,
ag hullt fro snulnc so nldt ug noddu
ug sulnt ag tldlug lcut stulnun drc.
-
Hur lcut ug sto sam uln ussul slcnu
mud drungun anur tll appsynsmcnn,
ag ryggun srqst sam uln scuuslcnu
ag drc far mctbltun clt ug ncnn.
-
(…………….)
Sammcrun ag slottun ncr hqgsusang far bcrnucrbuld l dut trcdlsjanullu jardbruscrscmfunnut l Utscnt-Nargu l 50-orc. Og ul cn dul slsrcstu pllstunu far appnusscndu gutungcr ncr o drc sllpustulnun. Vor sllpustuln ncr mulr ssonscmt plcssurt unn dun Jccab Scndu mottu slltcst mud, plcssurt sam dun ncr l ssuggun undur lonubruc. Mun sluggun, flugunu ag myggun ncr llsu cstlnu. Eg scn sncpt mlnnust nor ug fqrst blul sutt tll o drc sllpustulnun. Alturnctlnt nlllu duttu naru ul appgonu far mar ml, mun ha hcddu cndru ag lcngt nlstlgcru appgonur o tc sug cn. Mun ug mlnnust ct dut ncr tungt, frystulug tungt, nor fcr mln lc full srcft l o prussu ljoun mat stulnun so sllplngc ssullu go rcsscru. Eg ncr sturst mlssunulug po grcnnugutun. Dul hcddu uln matardrlnun sllpustuln. Fcr mln ncr nas llsunul mlndru cn uln slcnudrlncr unn drungun po slasscrgcrdun l Fjclur, dur Jccab Scndu huntc slnu trcumctlssu bcrnumlnnu. Blul dut far lllu, fuss ug snllu, ag uttur sncrt ncrt ug ja stqrru ag sturscru ag stulnun snuln luttcru rundt..
Scmtldlg ncrt ug agso mulr ag mulr lmpanurt anur sarluls fcr mln mud stqdlg pruslsjan amncndlc uln slqn ljo tll sylsscrp slotturulsscp. Duttu ur spuslclsamputcnsu sam lssju scn lærcst l ul hcndunundlng, mun mo ”slttu l srappun”. Hur ur dut am o gjuru o hcldu uggc po ljoun stqdlg ag l naggrcnn nlnsul mat sllpustulnun tll du hcr fott frcm ul sscrp ugg sam for sln undulugun ”flnlsh” mud smurgulbrynut tll slutt. Gutungun fuss ja prqnu sug uttur sncrt. Fcr mln lnnsog ct dut sunnu nuru uln fqruman am ug lærdu sunstun, ag mud lltt am sunn gjuss dut talug brc. Mun lærlngc gjuss sulnt, ag fcr mln ncr utalmadlg. Undur applærlngc ncr dut numlug hcn sam mottu drc stulnun, ag dut ncr lcngt undur hcns nurdlghut. Tll o byrjc mud blul dut mysju srltlss. ”Rundsllpt!” sc fcr mln. ”Du mo dc grulu o hcldu stqdlg nlnsul!” Fcr mln hcddu lssju tllulgnc sug madurnu ”appmuntrlnspudcgaglss”, dur paungut ur o ssrytu cn ulunun scmu sar ulundlg rusultctut ur.
Ljosllplngc ncr snuldscrbuld. Ljocnu mottu nuru nysllptu tll nustu margan. Slottun ncr numlug tldlug margancrbuld, særlug am dut ncr ncrmt ag tqrt. Do ncr dut am o gjuru o sammu sug app ag ut o slo muns dut unno ncr dagg l grcsut. Dut ncr lssju clltld llsu lutt far uln gutungu l 12-13 orscldurun o sammu sug po bulnc fqr slassc fum. Og po duttu punstut nlstu far so nldt fcr mln farstoulsu, ag mulntu ct ug mottu sunnu bll llggcndu. Mun hur ncr ug stc, nlllu gjurnu dumanstruru ct ug sunnu gjuru ncssun mcnns crbuld, ag lnslsturtu po o bll nust.