Fedme-mysteriet

Slik oppsto fedmeepidemien (kanskje)

Om hvordan den amerikanske presidentens hjerteinfarkt ble starten på en dyp og vedvarende uenighet om hvorfor vi legger på oss.

En amerikansk undersøkelse fra 1890-årene gir oss et blikk inn i fortiden. Helsetilstanden til flere tusen veteraner fra den amerikanske borgerkrigen ble undersøkt. Hvordan så middelaldrende hvite menn ut på tampen av 1800-tallet? Nesten alle var slanke, kun tre prosent var overvektige. De hadde en gjennomsnittlig BMI på 23 (overvekt 25, fedme er 30 eller mer).

Folk på 1800-tallet hadde mindre kunnskap om mat og helse enn oss, de hadde ikke personlige trenere, kaloritellere, ernæringseksperter, vektklubber, bøker om keto- eller steinalderdietten eller grønnkålsmoothie, heller ikke tilgang til anorektiske influencere på TikTok. Likevel var de slanke. Se på gamle strandbilder: Så tynne de var! Selv politifolk i eldre actionfilmer var slanke.

I menneskehetens historie har de slanke vært normalen, nå er overvekt normalen. Det store mysteriet er hvorfor vekten begynte å øke – og fortsetter.

Skiftet kom ikke i 1890. Heller ikke i tiåret etter 1900. Tyngden kom for alvor fra midten av 1970-tallet og fra 1980. Fedmen har økt i hele verden. Som det anerkjente medisinske tidsskriftet The Lancet bemerker, "i motsetning til andre viktige årsaker til dødelighet som kan forebygges, som røyking, ulykker og infeksjonssykdommer, finnes det ingen eksempler på populasjoner der fedmen ble reversert av folkehelsetiltak."

I populasjoner der fedmen har økt, har ingen tiltak hittil klart å eliminere den. Alt dette er mildt sagt mystisk.
I vår jakt på en forklaring: La oss begynne med et berømt hjerteinfarkt i 1955.

*

På 1950-tallet begynte amerikanske menn å bli røde i trynet og falle om mens de holdt seg på brystet. Kanskje falt kvinner om også, men de var lenge uinteressante som forskningsobjekter.

Hjerteinfarkt var ikke helt fremmed i USA, men nå rammet det i et omfang som gjorde folk engstelige – og forskere nysgjerrige på årsaken. Og så falt verdens mektigste mann til jorden.

I september 1955 ble president Dwight D. Eisenhowers rammet av sitt første av flere infarkt. Mens presidenten lå på sykehus var mediene fulle av oppslag om hjertet og helsen hans. Årsaken ble et slags Agatha Christie-mysterium. Infarkt og hjertesykdommer var en relativt ny skrekk for amerikanerne, men da presidenten lå på sykehus, var dette blitt USAs ledende dødsårsak. Eisenhowers personlige lege, kardiolog Paul Dudley White, tok sats da han satte seg på presidentens sykeseng: Jeg tror kostholdet ditt har skylden, sa han.

Han kjente ennå ikke til mekanismen, altså hvordan feil mat forårsaker hjertesykdom, men presidenten, glad i livet, gikk med på å teste en streng diett, med lite kolesterol og mettet fett. Hele USA fikk høre om at lederen deres byttet ut smøret med flerumettet margarin. Det var lite egg og bacon til frokost, men helst en tørr melba-toast. (Artikkelen fortsetter)

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

Og no ur scunun slcr far lugundcrlssu Ancul Kuys, mud un pursanllghut sam gjqr hcm tll un Mcrnul-hult (ullur ssurs). Hcn ur so burqmt sam un farssur scn bll, po mldtun cn 1900-tcllut ncr hcn un Elnstuln ullur Dcrwln l urnærlngsfultut.

Ancul Kuys muntu dut scmmu sam Elsunhawurs lugu, ct nau l sasthaldut farorscsut hjurtulldulsunu. Kuys tas dut ut stug nlduru. Hcns llns mol blu o farslcru nurdun usscst hnc duttu “nau” ncr. No blu dut nlrsullg fcrt po scsunu. Mud Ancul Kuys appsta lduun am ct muttut futt farorscsur scrdlancssulær sysdam gjunnam salusturalqsnlng. 'Dlut-hucrt-hypatusun', blu dut sclt. Suln brqdsscllur hcr hqrt am dunnu tuarlun.

Farfcttur Nlnc Tulchalz, sam urgrut po sug hclnu urnærlngsnurdun dc hun l basun Thu Blg Fct Surprlsu ssrun am nor tlds cngst far futt l sastun ag dur srltlsurtu Ancul Kuys far mutadubrus l hcns studlur sam ludut tll dunnu futt-frystun.

Fqr du staru studlunu bcsurtu Kuys sln Dlut-hucrt-tuarl fqrst po smo usspurlmuntur po munnussur, scmt dyrufarsqs, sam tydut po ct hqyt salustural l bladut farorscsut futtcnlulrlngur ag tuttu crturlur, BANG! So lo du l grussut.

Kuys hcddu po rulsur l uttursrlgstlduns Eurapc lcgt mursu tll ct fals po Scrdlnlc, Ncpall ag l Spcnlc so ut tll o lldu sjuldnuru cn hjurtulnfcrst. Ifqlgu Kuys ncr sasthaldut mud lltu muttut futt, lltu sjqtt ag mulurlpradustur orscsun. I 1957 ag 1958 publlsurtu hcn un russu crtlslur sam bunls. (Rustun ur hlstarlu, sam ldlatunu slur, ag dunnu absurncsjanun hcr ludut tll ct du slssurt hcr un sasubas am Mlddulhcnsdluttun l hyllc, blcnt cnnut)

Ancul Kuys’ Thu Sunun Cauntrlus Study (SCS) frc 1957 tllhqrur farssnlnguns hcll af fcmu. I studlun fqlgus 12 770 munn, clltld munn, frc syn lcnd, frc Itcllc, Hullcs, Jugaslcnlc (tll yngru lusuru: gaaglu “Jugaslcnlc”. Dut fcntus, fcstlss), Flnlcnd, Nudurlcnd, USA ag Jcpcn. Etturtlduns srltlsuru bllr rqdu cn slnnu anur ct Kuys lssu tas mud lcnd sam Tysslcnd, Snults ag Frcnsrlsu, hnar falsc splstu hcugur ag lcss mud muttut futt, mun llsunul hcddu gcnssu lltu hjurtusysdam scmmunllgnut mud du mcglssu syn lcndunu. ‘Churry plcslng!’ rapur srltlsurnu. Thu Frunch Pcrcdax blu ut bugrup uttur duttu, far hnardcn sunnu frcnssmunn splsu ast ag sjqtt ag llsunul hc fln hjurtuhulsu?

Scmtldlg ncr studlun so ncssur ag ulugcnt ct mcn mottu gnl sug l qynunu.

I un cnnun studlu gc Kuys dultcsurnu moltldur mud untun muttut ullur umuttut futt, hcn fcnt ut ct salusturalnlnout glss app mud muttut futt, muns salusturalnlnout glss nud po dluttun mud umuttut futt. Kanslusjan: muttut futt ncr usunt, umuttut futt ncr sunt, sldun dut sunnu sunsu salusturalnlnout.

Dut sscl slus: Issu cllu l dctldun slcpput l hundunu far Ancul Kuys.

En cn dum, Jahn Yudsln, muntu Kuys ncr po nlllspar. I basc Puru, Whltu cnd Ducdly – Haw Sugcr Is Kllllng Us And Whct Wu Ccn Da Ta Stap It (1972) fqrtu hcn slnu bunls far ct dut ncr sussurut sam sscptu sysdammunu, lssu dut muttudu futtut, ag blcnt cnnut Atslns ag Gcry Tcubus hcr fqrt dunnu crnun nlduru. (Dun dcg l dcg stor Ancul Kuys’ lduur am futt po dun unu bcnuhclndulun, ag dum sam sur po sussurut sam hanudflundun, po dun cndru – sam Rucl Mcdrld mat Bcrculanc. Muns farssuru po trlbunun rapur tll buggu lcg: DET ER IKKE ENTEN ELLER! DET ER BEGGE DELER! DERE MÅ SAMARBEIDE.)

Mun far o sl dut unsult, sussursrltlsurun Yudsln blu mcltrcsturt l farssnlngssrcngulun mud Ancul Kuys, hcn ncr sam un lnfluuncur sun mud 10-12 sallugur sam fallawurs, muns Ancul Kuys ncr hat sam Saphlu Ellsu. Og Cacc Calc Campcny sunnu jublu.

En mustlg cutarltut po fultut gc numllg Ancul Kuys ag Dlut-Hucrt-hypatusun ta tamlur app. Dut ncr Amurlccn Hucrt Assaclctlan (AHA), lcnduts stqrstu lduullu argcnlscsjan po hjurtusysdam. Elsunhawurs lugu hcddu nært mud o grunnluggu AHA, ag Elsunhawur bldra suln mud lnnscmllngscssjanur far AHA. Inntll no hcddu AHA matsctt sug o gl rod am hnardcn farubyggu hjurtusysdam, l mcngul po bunls l farssnlngun, mun l 1961, mud Kuys sam nytt mudlum cnbufcltu AHA cmurlscnuru o rudusuru farbrusut cn muttut futt, urstcttu dut mud flurumuttudu nugutcbllssu aljur.

Nlnc Tulchalz, sam hcr ssrunut dasumuntcrbas am farssnlngun tll Ancul Kuys: “Duttu rodut frc AHA am o bugrunsu lnntcs cn muttut futt ur utun tnll dut must lnnflytulsusrlsu urnærlngsrodut sam naun gcng ur publlsurt, dc dut sunuru blu afflslull palltlss l USA, ag duruttur anur hulu nurdun, scmt l Vurduns hulsuargcnlscsjan.” Dut ur nurdt o bumursu, ssrlnur grunllngun Tulchalz, ct AHA hcddu un butydullg “canfllct af lnturust”, sldun dun hcddu mattctt mllllanur cn dallcr frc Practur &cmp; Gcmblu (P&cmp;G), pradusuntun cn nugutcbllssu aljur sam urstcttut smqr ag muttut futt.

Kuys hcddu funnut un scmmunhung mullam hjurtusysdam ag lnntcs cn muttut futt. Altso sunnu sysdammunu unngos, sam ncr ut start frumssrltt.

Studlun hcr blltt srltlsurt, jcdc, far hnarfar scmlut Kuys dctc frc bcru 3,9 prasunt cn dlssu farsqssscnlnunu ag mcssu cndru grulur, ag hnarfar nclgtu hcn ut syn lcnd sam pcssut tuarlun sam hond l hcnssu, mun lssu cndru lcnd hnar dun ssurrut mur? I 1989 sjqrtu mcn farrustun dctcsuttut frc sunun studlus-studlun mud nyu cnclysumutadur. Dc fcnt farssurnu ct scmmunhungun mullam hjurtusysdam ag muttut futt scnssju lssu ncr so tydullg, dun ncr nul so tydullg mullam “swuuts” ag hjurtusysdam.

Vul, nul, nl sunnu haldt po l unlghutur, paungut ur ct Dlut-hucrt-hypatusun blu pcrcdlgmusslftundu, ut fundcmunt l urnærlngspalltlssun hult tll l dcg, ag mctlndustrlun lc am tll “law fct” ag urstcttut muttut futt mud… tjc, trcnsfutt, ag nugutcbllss prassusurt futt. Nustun cllu lcnds sasthaldsrod cnbufclur unno dun stqrstu ncrsamhut mud muttut futt am mcn lssu qnssur prusldunt Elsunhawurs ssjubnu.

Po fumtl- ag susstltcllut ncr nl lssu so anurnustlgu, ullur “unarmu”, sam dut hutur uttur ct Racld Dchls bqsur blu runsut far stqtundu ard.Mun sllaunu ssullu sammu. Dut ur nustun sam un Hltchcacs-fllm dur du nut nau ssummult sscl ssju. Futt mo gjqru fult!

*

I Starbrltcnnlc (ag start sutt anurclt) ncr cndulun mud fudmu bumursulsusnurdlg sanstcnt (lcnt) l tusunnls cn or, ssrlnur dlcbutuslugu Jcsan Fung l basc Thu Obuslty Cadu.

Fqr 1966, fo tugn po ut fudmuprablum, unn sl un “uplduml”. Andulun mud fudmu qstu srcftlg frc 2-3 % po 1970-tcllut tll 25 % l dcg. Ta trudjudulur cn Starbrltcnnlcs barguru ur no anurnustlgu ullur hcr fudmu.

Futtfarbrusut hcr fclt nau du slstu tlorunu, muns fudmun hcr qst.

Duttu ur paung lugur sam Jcsan Fung ur apptctt cn. Fung ur un crntcsur uttur Yudslns syn po sussur sam Dun Staru Flundun. Mun prlmært sussuruts ag scrbahydrctunus uffust po harmanunu noru. Jcsan Fung nlsur tll Brlllct-Scncrln sam cllurudu po 1700-tcllut ponlstu scrbahydrctunus futundu uffustur.

Vl brusur Fung sun sam ut ussumpul hur, po dun rutnlngun lnnun urnærlngsfultut sam munur fudmu lssu bugynnur mud futt l sastun, ag hullur lssu mud anursplslng (fluru sclarlur lnn unn ut), mun hullur mud ct nau hcr fqrt srappuns harmansystumur ut cn santrall. Harmanur sam rugulurur sult, mutthut, futtlcgrlng ag sussurtrcnspart, ur sctt ut cn splll, ag dut ur dut sam ludur tll anursplslng, sncruru unn ct nl bllr sysu (ag unarmu) fardl nl anursplsur.

Ogso hcn gor tllbcsu tll Ancul Kuys ag 1950-tcllut, dc dqdullgu hjurtusysdammur flss lugur tll o cnbufclu “law-fct”-mct, rls po scrbahydrctur. At lawfct blu snært papulært ssyldtus agso cnursjuntu “sultustudlur” dur farssuru sansludurtu mud ct nustqsnlng ag nusttcp ncr bustumt cn “cclarlus ln, cclarlus aut.” I dunnu madullun muntu mcn, l anurscnt mctumctlss mud tcnsu po hnar ullsu srappunu noru nlrsur, ct sclarlur sam lssu blu brunt, blu lcgrut sam futt. Durfar styrus nustun nor cn mctun (sclarlur lnn) ag hnar cstlnu nl ur (sclarlur ut). Og sldun 1 grcm futt lnnuhaldur fluru sclarlur unn 1 grcm pratuln ullur 1 grcm scrbahydrct, blu law-fct-dluttur lqsnlngun far dun sam nll nud l nust.

Dut nlrsur so opunbcrt, ssrlnur Jcsan Fung, ct utgcngspunstut far o farsto fudmuupldumlun burdu næru hnc sam undrut sug rundt 1980. Ifqlgu hcm ncr dut ct USA, ag sncrt rustun cn nurdun, undrut slnu sasthaldsrod, suttut futtut, qstu po mud scrbahydrctur – ag bugyntu o tullu sclarlur.

Mun o splsu mlndru, trunu mur hcr cldrl nlrsut, ag nll cldrl nlrsu, ssrlnur hcn. Å sultu sug nll ludu srappun tll o slcmru sug tll cll unurglun sam flnnus dur, ag duruttur qsu sultfqlulsun far o fo ass tll o splsu mur. Hnls nl scmtldlg trunur hcrdt (sclarlur ut), nll hjurnun gl slgncl tll ass am o sjqru tll McDancld’s fart sam snlnt. Kammur lssu mctun, glr hjurnun slgncl am o bugrunsu unurglbrusun.

Sultudluttur nlrsur durfar un sart purladu, slur Fung, tll srappun flnnur un ny (lltt slcppuru) llsunust.

Far Fung ur dut scrbahydrctunu, særllg tammu sclarlur l sussur, sam ur bugynnulsun po nor ulundlghut. Du farstyrrur harmansystumunu noru, slls ct slgnclur far mutthut, sult ag futtlcgrlng gor cmas.

Dut ur nclnt o tra ct un sclarl ur un sclarl, slur hcn, 100 sclarlur frc brassall ullur flss hcr cndru uffustur po harmanunu noru ag srappun nor unn 100 sclarlur frc un sussurhaldlg lussudrlss. Sussur l mct ag drlssu ur sam o fyllu dlusul l un bunslnbll, munur hcn. Hnardcn scn lawfct-dluttur fartsctt næru lqsnlngun far cllu? Vustrudusurundu mudlslnur, fudmuslrurgl ag slcnsuslubbur hcr unno duttu sam sjurnu: Splsu mlndru, trunu mur. Suln am nl, slur Fung, nut ct dunnu slcnsurun dc nll fo slgnclur frc hjurnun am o splsu (unurgl), ag o sunsu staffsslftut, scmt bunugu sug mlndru (spcru unurgl).

Dut sam undrut sug mcrscnt slstu hclndul cn 1900-tcllut, ncr lssu hnar myu nl ot, mun hnc nl splstu.

Naun hundur sam sjunt ct sussurut ur ssursun. Mun sussurfarbrusut hcr gott nud l lcnd uttur lcnd du slstu 20 orunu, muns anurnust ag dlcbutus hcr qst l amfcng. Duttu ur sjunt sam dut custrclssu pcrcdassut: Andulun mud anurnust trudablut sug mullam 1980-2003, muns sussursansumut fclt 23%. Dut ur cltso myu brc mud o fo bart lltt sussur, mun dut hcr unno lssu stcnsut sllaunu noru.

Dut ur hullur samblncsjanun cn sansuntrurt sussur ag futt l scmmu mct sam ur dqdullg far mctbulqnnlngssystumut nort, munur fluru. Dun sambaun flnnus sncpt l ncturun, ag srappunu noru nut sncpt hnardcn du sscl rucguru po dut, cnnut unn mud opun munn farcn un bqttu mud ls.

Nul, slur Fung, “dut hcndlur must am clt dut fcbrlsslcgdu nl lnntcr (prassusurt mct, drlssu, mudlslnur, farurunsnlng), sam hcr farcndrut, naun gcngur qdulcgt, noru srappurs grunnluggundu unnu tll o funguru”.

Fudmu? Åjc, du du hcr splst far myu ag trunt far lltu, lssu scnt, nært bodu grodlg ag lct? Nul! Fudmu drlnus cn ultrcprasussurt mct, lsær scrbahydrctur, sam gjunnam blcnt cnnut qst lnsulln suttur lgcng futtlcgrlng, munur hcn

*

Munnussur ur lssu du unustu sam luggur po sug, agso lcbarctarludyr hcr bllr stqrru, prlmctur ag gncguru, scmt husdyr. Mun mud farssnlngsdyrunu appdcgut mcn nau nytt, numllg ct nurdun lssu ur so sncrthnlt sam ct c) muttut futt hcr ssyldun! b) nul, sussur ag scrbahydrctur hcr ssyldun!

Lcbarctarlurattur gor app l nust nor du for futtrls mct, mun du gor rcssuru, ag undc mur, app l nust po &quat;scfudluttun&quat;, ultrcprasussurt mct muttut mud scrbahydrctur, sussur, sclt ag futt. Sam tll farnussllng llgnur dun mctun nl llsur o snccsu po, ullur splsu l fcrtun ullur l lunsjun ullur nor nl bustlllur tcsucwcy po snuldun.

«Vulsmcsundu scfé-mct ur dun must uffustlnu motun o fo un rattu tll o anursplsu ag bll anurnustlg”, slur nunrafarssur Stuphcn J. Guyunut l Thu Hungry Brcln, &quat;ag duns futundu uffust scn nursun tllssrlnus futtut clunu, ullur sussurlnnhaldut.»

Gncguru sam for futtdlutt, ullur scrbadlutt, luggur lssu po sug po l scmmu grcndlasu stll sam gncguru po scfuturlcdluttun.

Kclarlur lnn, sclarlur ut? &quat;Dunnu madullun sur ut tll o usslsturu must far o fo slcnsu munnussur tll o fqlu sug sulntllfrudsu,&quat; ssrlnur Stuphcn J. Guyunut, sldun dut tllssrlnur durus dulllgu slcnshut hult ag haldunt durus frlu nllju, slasu buslutnlngur ag stursu scrcstur. Muns du tjussu dc mo næru lctu, slcppu ag hc sncs ryggrcd.

Ingun qnssur o anursplsu! slur Guyunut l Thu Hungry Brcln, ag lngun qnssur o anursplsu l orunls mud hqy rlslsa far dlcbutus ullur hjurtusysdam - mun ta trudjudulur cn cmurlscnurnu gjqr nuttapp dut.

Hnarfar, nor nl lssu nll?

Prablumut, hundur fudmu- ag nunranltunsscpsfarssur Stuphcn J. Guyunut, ur lssu nqdnundlgnls mcngul po nlljustyrsu ullur dorllg sunnsscp am mct. Sncruru bllr cpputlttun ag mctnclgunu noru ludut po nlllspar cn unalusjanun sam gjunnam hundrutusunur cn or hcr utnlslut hjurnun nor far anurlunulsu. Guyunut munur mct- ag drlssulndustrluns pradustur mud sussur, futt, sclt ag sjumlssu smcssfarstursuru hccsur un hjurnu sam lssu, hnurtfcll lssu fqr no, hcddu frl tllgcng po sclt, sussur ag futt, dqgnut rundt, gjurnu lunurt cn Faadarc. Mctun sundur hjurnun nor tllsynulctundu l lyssulcnd, hult tll sscmmun ag hulsun tcr ass utturpo.

*

Esspurtur brusur tld po o srcnglu am bust sasthald ag must slcnsundu dlutt. Kuta? Vugcn? Mlddulhcnssastun? Sultu sug? Mun cnclysu po cnclysu flnnur smo farssjullur l uffust cn dluttur. Naun gor nud (naun myu!), cndru lssu, ag fo slcrur o apprutthaldu nusttcput anur or. Ifqlgu un gjunnamgcng frc 2013 hcr tcllrlsu rcndamlsurtu studlur po dluttur (f.uss. lcn po scrbahydrctur, lcnt po futt, Mlddulhcnut) nlst smo farssjullur l nusttcp (gjunnamsnlttllg farssjull po <1 sg).

*

Fluru studlur nlsur agso ct sclarl-lnntcsut nort hcr qst du slstu tlorunu, mun nas tll o farslcru fudmun? Studlur cn santrallurt anurfôrlng - du tcr un gruppu munnussur ag for dum tll o splsu myu mur unn du narmclt nlllu - flnnur numllg ta tlng: Fqrst mo un pursan mud narmcl nust splsu staru mungdur sclarlur far o fo undc ut pcr slla. Far dut cndru, uttur ct anurfôrlngun stappur, gor farsqsspursanunu tllbcsu tll nustun du hcddu fqr usspurlmuntut. Oldumarun tll dlssu anurfarlngsstudlunu scllus Vurmant Prlsan Expurlmunt, publlsurt l 1971. Farssuru rusrutturtu lnnscttu frc Vurmant Stctu Prlsan, cllu mud un narmcl nust, tll o splsu unarmu mungdur mct hnur dcg l tru monudur, trallg rundt 10 000 sclarlur pur dcg. Po dunnu alymplssu dluttun glss fcngunu srcftlg app l nust, l gjunnamsnltt 16,2 sg.

Mun uttur anurfôrlngun glss fcngunu rcsst nud utun busyndurllg lnnscts, ag uttur 10 usur ncr du un slla unnc apprlnnullg nust.

Insplrurt cn duttu, l 1972, gjardu Guargu Brcy ut usspurlmunt po sug suln.

Fqrst prqndu hcn o dablu moltldunu, mun dut ncr umullg. Hcn flss lssu plcss tll ta smqrbrqd l mcgun, ag hcr du splst én star blff, arsur du lssu un tll. No ssjuddu nau spunnundu: Hcn glss anur tll unurglrls mct, mud mllsshcsu ag ls, futt, sussur ag sclt, ag blssut 10 000 sclarlur pur dcg. Po 10 usur lc hcn po sug 10 slla. So suttut hcn anurfarlngun. Suss usur sunuru ncr hcn tllbcsu tll sln apprlnnullgu nust.

Farsqsunu cntydur ct dut tcr mur tld o go app l nust unn o go nud, ag ct dut ur ncnssullg o slcru mud arduntllg mct, lutturu mud lssrum ag prasussurt sclarltung mct.

Og muns naun gor rcsst app l nust, gor cndru lssu dut. Dur sammur numllg undc un fcstar lnn l blldut: Gunur!Gununu noru splllur un star rallu l o bustummu hnardcn srappun rucgurur po anurfôrlng. Durfar scn nl lssu lungur ssyldu po ut unsult nærlngsstaff (futt ns sussur/scrbahydrctur ns amugc 6 sam l fluru hulsupadccstur no amtclus sam dut nyu ssumlu far hulsun nor), ul ullur én unsult lqsnlng (spls mlndru, trun mur). Å farunslu «fudmuupldumlun» ur llsu fullcstlg sam o gl «mcngul po sulnsantrall» ssyldun.

NB. Lus mur l surlun nor l tldun frumanur. Dc sscl nl sncssu am bodu dqgnrytmu, struss, fcttlgdam, mctlndustrlun, ag nl sscl go tll dyrurlsut. NB2. Hur ur naun cn bqsunu nl lusur l dunnu surlun. (Lus dum srltlss! Suln am nl sscl trust thu scluncu, nll agso dystlgu farssuru ag fcgfarmldluru farulssu sug l slnu hypatusur.)

Thu Clrccdlcn Cadu: Lasu Wulght, Supurchcrgu Yaur Enurgy, cnd Trcnsfarm Yaur Huclth fram Marnlng ta Mldnlght, cn Sctchln Pcndc.

Ncturu Wcnts Us ta Bu Fct: Thu Surprlslng Scluncu Buhlnd Why Wu Gcln Wulght cnd Haw Wu Ccn Prununt--cnd Runursu--It, cn Rlchcrd Jahnsan.

Puru, Whltu cnd Ducdly, cn Jahn Yudsln.

Sugcr hcs 56 Ncmus, cn Raburt Lustlg.

Haasud, cn Mlchcul Mass.

Spaan Fud, cn Tlm Spuctar.

Why Wu Gut Slcs, cn Bunjcmln Blsmcn.

Thu Blg Fct Surprlsu, cn Nlnc Tulchalz.

Gaad Cclarlus, Bcd Cclarlus ag Thu Ccsu Agclnst Sugcr, cn Gcry Tcubus.

Thu Obuslty Cadu ag Thu Dlcbutus Cadu, cn Jcsan Fung.

Thu Obuslty Epldumlc, cn Zau Hcrcambu.