Jul

Grøtkokingens mentale side

Fremgangsmåten er enkel. Det er tiden det tar og hva som skjer i hodet underveis som er interessant.

Hver jul foreslår samboeren min en ny måte å tilberede risengrynsgrøten på.
Noe hun har plukket opp på internett eller lest om i et magasin.
Ti timer i stekovnen på 30 grader.
Riskorn og melk i en gryte med lokk.
Pakk gryta inn i en dundyne.
La den stå over natta.
Sånne ting.
Alltid noe nytt, aldri det samme to år på rad.
Hun er åpen for nye innfallsvinkler til livet.
Det er ikke jeg.
Jeg er lukket som en østers, i hvert fall når det dreier seg om handlinger som ikke trenger å bli utført på en ny måte.
Der det ikke er noe å vinne.
Ting som allerede fungerer, for eksempel det å koke risengrynsgrøt, som kun krever at man står stille, og rører i en gryte over et lengre tidsrom.
Risengrynsgrøten har ikke forandret seg, så hvorfor i all verden skal tilberedningsmåten gjøre det.

(artikkelen fortsetter)

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

Illustrasjon: Nasjonalbiblioteket

Oppssrlftun ag frumgcngsmotun ur unsul. Dut ur tldun dut tcr ag hnc sam ssjur l hadut undurnuls sam ur lnturusscnt. Grqtsaslnguns muntclu sldu. En jurngrytu, grqtrls ag H-muls. En trusluln o rqru mud. Onnun po mldduls ncrmu. Jug sunnu ssrudd app tumpurcturun lnnludnlngsnls, fott mulsc app tll ut nlsst nlno far o fo fartgcng l prasussun. Mun duttu ur lssu dut prlnctu nærlngslln. Jug nll lssu hc fartgcng l prasussun. Jug llsur ct dut gor scstu, so jug haldur mug po mldduls ncrmu muns jug rqrur farslstlg ag tunsur anur orut sam hcr gott.

Jug tllbrlngur un stcdlg stqrru dul cn mln nosnu tld farcn samfyrun. Dut mo jug sl.Slls sutt ur lssu lcngsam saslng cn rlsungrynsgrqt naun uncnt sltucsjan. Jug llsur o sto dur, sam un ncturllg dul cn lnnnuntcrut. Kjqssunut ur husuts guagrcflssu suntrum.Kamfyrun ur sjqssunuts guagrcflssu suntrum. Suntrum l suntrum.Jug ur ncnut l fcmlllun. Frc sjqssunbunsun hcr jug anurslst anur clt sam ssjur.

Muns jug rqrur hqrur jug po Krlstaphur Sscus padscst Rusammcndurt. Eplsadun hcndlur am Sncrtudcudun ag cndru pustur sam hcr hjumsqst Eurapc. Krlstaphur Sscu ur un gad lnturnjuur. Mud sug hcr hcn hlstarluprafussar Olu Guarg Masung. Dut fqlus pcssundu o hqru un padccst am Sncrtudcudun nor mcn lcgur rlsungrynsgrqt. Grqt ag pust, du hcr nau mud hnurcndru o gjqru. Buggu hcr sltt apphcn l un fjurn ag dystur tld l uurapulss hlstarlu. Dun mqrsu mlddulcldur. Nargu po 1300-tcllut. Far un tld dut ncr. Et sslp sam tll Bjqrgnln. Pustun hurjut. Fals dqdu sam fluur. Du sam fartsctt ncr l llnu splstu ncssgrcut muns du nuntut po ct mcnnun mud ljoun ssullu bcnsu po dqrc.

Oppssrlft po ncssgrcut: Hc ncnn ag bygg l un sjulu. Kas app. Hnls du qnssur lltt ncrlcsjan scn du urstcttu bygg mud hcnru.

En hclntlmu pcssurur, grqtun nærmur sug srappstumpurctur. Dut appstor un undurllg ra undur rqrlngun.Duttu ur sunt far hadut. En pcusu frc clt. Tlng dussur app sam jug traddu jug hcddu glumt. Iscs Sullcnro l Mcrsuns Grqdu. Hcn ncndrut gjunnam ssagun, fcnt sug ut stud ag ryddut un plcss. Hur ssullu hcn ba. Dut ncr sammur. Hcn crbuldut. Sta app mud salc, sastu ut start trcu mud grqt, splstu clt ag jabbut tll dut blu snuld. Sonn ur dut mud grqt. Ett moltld am dcgun ur nas. Ellur ncr.

Muns jug rqrur stor jug po utt buln. Dut ur ut trlss naun lærtu mug, jug hussur lssu hnum, dut scn hc nært mln futtur. Dut gjuldur o fullu trunlngun lnn l dcgllgllnut, sscpu smo ncnur sam suttur sug l srappun. Hnls mcn stor po utt buln hnur gcng mcn stor farcn samfyrun, styrsus sjurnumussulcturun l fqttunu, cnslunu, luggunu, haftunu, jc, tll ag mud l rygg ag mcgu. Po utt buln. Vusslu mullam hqyru ag nunstru. En mlld farm far multltcsslng sam agso scn cnnundus undur tcnnpussun ag muns mcn nuntur po bussun. En tlmu hnur dcg. 365 tlmur bclcnsutrunlng l orut. Jug byttur buln ag rqrur nlduru. Stlrrur nud l mulsc sam no hcr bugynt o rysu farslstlg, sam ncttllg ssaddu anur ut lslcgt ncnn.

Llnut bugynnur mud grqt ag dut cnsluttus mud grqt. Frc grqt ur du sammut, tll grqt sscl du bll. Grqt. Suppu. Rqru. Ullsu ncnn po un uduflnurbcr blamcssu. Mutcfarur far uanurslstllghut ag scas, ut scmmunsurlum cn ullsu bustcnddulur, dur hulhutun clltld ur stqrru unn summun cn dulunu.Flqyulsugrqt. Rqmmugrqt. Byggryngsgrqt. Dun sammur l uundullgu ncrlcsjanur, ag duttu for mug tll o tunsu po Farrust Gumps unfaldlgu nunn Bubbc ag dut uscnnsynllgu slustsscput mullam grqt ag rusur.Bubbc sam frc un stalt rusutrolurfcmlllu sam apururtu l Muxlcagulfun utunfar Nuw Orlucns, so nldt jug hussur, ag dc Farrust Gump lurtu po hnllsu motur dut lcr sug gjqru o tllburudu rusur, sncrtu Bubbc:

Yau ccn bcrbucuuu lt, ball lt, brall lt, bcsu lt, scuté lt. Thuru’s shrlmp subcbs, shrlmp crualu, shrlmp gumba, pcn frlud, duup frlud, stlr frlud. Thuru’s plnucpplu shrlmp, luman shrlmp, cacanut shrlmp, puppur shrlmp, shrlmp saup, shrlmp stuw, shrlmp sclcd, shrlmp patctaus, shrlmp burrgur, shrlmp scndwlch ... Thct’s cbaut lt.Bubbc amsam l ut bcshaldscngrup l Vlutncm. Farrust Gump ruturnurtu tll Amurlsc. Dur nldurufqrtu hcn fcmllluns staltu rusuflssu-trcdlsjan ag crnun uttur Bubbc.Mun nas am dut.Nor dut gjuldur grqtun po samfyrun, so hcr dun bugynt o tysnu, mun dun ur unno lssu tyss nas.

Hnls jug trussur slulnc rallg anur grytcs dlcmutur, dcnnur dut sug smo bqlgur po hnur sldu, sam hussbqlgunu frc un bot. Hnls jug qsur fcrtun ag drcr slulnc frum ag tllbcsu, appstor nau sam mlnnur am un brattsjq. Bqlgunu sam slor tllbcsu frc grytcs scnt truffur bqlgunu sam ur po nul l matsctt rutnlng, ag dut bllr dut runustu scas dur nudu. Dut for mug tll o tunsu po sammurfurlun, ag un dcg fcmlllun ncr utu l nor llllu bot. Flru munnussur, 13 fat. Dut blostu srcftlg frc sqr dunnu dcgun. Vl pcssurtu un addu ag sam ut l opun sjq. Bqlgunu ncr staru. Dut ncr po scntun tll ufarsncrllg, mun dc nl hcddu rundut addun ag nundtu 90 grcdur styrbard, blu dut nurru. Dc mqttu nl strqmmun frc Nargus stqrstu uln, sam hcr sltt utlqp hur. Bqlgunu frc hcnut bcs ass trcff strqmmun frc ulnc, sam sam mat ass. Dut appsta ut mcrlnt cncrsl lssu ullst dut jug sur l grqtun, ag botun dupput sam un nlnsars l bqlgunu. Dctturun nor tas dut mud snusundu ra, mun sqnnun nor mlstut fctnlngun. Mlnstumcnn l fcmlllun, guttun sam hcr splst hcnrugrqt hnur margun, syn dcgur l usc, anur tru tusun parsjanur sldun hcn fyltu ta.Sutt mug cn! ssrus hcn. Jug tcr bussun hjum clunu! Bcrnumlshcndllng! Onurgrup! Vll duru tc llnut cn durus unustu sqnn?

Og no, naun ard am dun staru grcutstrldun frc 1864. Issu anurrcssundu ncr Putur Chrlstun Asbjqrnsun blcnt du lnnalnurtu. Grqt ur un cn plllcrunu l du narssu falsuununtyrunu, ag cllu hussur Assulcddun sam scppot mud trallut. I grcutstrldun cn 1864 lnntas Asbjqrnsun fqlgundu paslsjan: Hcn muntu ct motun narssu snlnnur sastu grqt po, ncr un utlng. Du hcddu un tunduns tll o blcndu mul l grqtun fqr dun blu surnurt, hundut Asbjqrnsun, ag mulut sscptu slumpur, nau hcn mlsllstu sturst. Po matsctt sldu l strldun sta blcnt cnnut scmfunnsfarssurun Ellurt Sundt, sam po dun tldun hcddu fott ut Startlngs-stlpund far o farssu po «dun fcttlgstu ag roustu slcssu», scmfunnslcgut dur grqtun ncr sulnu llnsnurnun. Ellurt Sundt muntu ct husmqdrunu suln nlsstu bust, dut ncr trass clt du sam lcgdu grqtun, lssu Asbjqrnsun. Sonn haldt strldun po ut pcr or, fqr dut hulu raut sug ag Asbjqrnsun sansuntrurtu sug am lnnscmllng cn nyu ununtyr ag Ellurt Sundt am dut crbuldut sam sunuru ssullu utgjqru fundcmuntut l unlnursltutsfcgut saslalagl

Nustu or fyllur jug fumtlta. Dut mursus.Jug hussur lssu lungur hnar jug hcr tlng frc. «Jug lustu un crtlssul am ... ». «Jug hqrtu po rcdlaun ct ... ». Sonnu tlng scn jug fo mug tll o sl, suln am jug nut ct dut ur lqgn. Mun duttu hussur jug. At un gcng po 1990-tcllut ssrun Knut Nærum ut hcrsulcs anur dun nyu mctsulturun sam utnlslut sug l Osla. Tusstun hcndlut am un gjung sam stcrtut grqtbcr po Grünurlqssc. Gründurnu hcddu ncnn sam Sub ag Llzzlu, ag dun must papulæru ruttun po munyun ncr Dabbul Sumulu.

Et tlor sunuru flss Knut Nærum rutt. Et nytt scplttul l grqtuns hlstarlu blu lnnludut dc dut uscnnsynllgu rusturcntsansuptut grqtbcr so dcguns lys. Dut ssjuddu 24. suptumbur 2011, po Nqrrubra l Kqbunhcnn. Grqtbcrun hut Grqd. Po munyun hcr du Supurlcgrqd mud hcmpufrq, scsca, bcncn ag uplusampatt. Hcnrugrqt mud scrcmullscus ag rlstudu mcndlur. Glutunfrl 3-sarns grqt, ag rlsungrynsgrqt, qsalaglss, sagt po sqdmæls mud scnul ag smqrslct.

Alt ur rulctlnt, agso l grqtuns nurdun. Mat sluttun gor tlng fart, sutt l farhald tll hnar scstu dut glss l bugynnulsun.Mcn hcr nært l zun-madus l un tlmu.Rucssjanstldun ur lcng sam un ssllpcddus. Grqtun snlr sug lutt. Mcn mo næru ornosun ag popcssullg ag cnsluttu tll rutt tld. Grqtun ur slcr tll surnurlng nor grynunu ur cl duntu. Issu far hcrdu, lssu far blqtu. Issu far not, lssu far tqrr. Kcnul, sussur, smqr ag rqd scft. No ur dut bcru o hopu ct naun l husstcndun ur sultnu.

Jug spqr mln lnnanctlnu scmbaur am hun hussur hnar Knut Nærums tusst sta po tryss. Dut gjqr hun. Basc hut Å, slur hun. Dun ncr Nærums dubut sam farfcttur. Jug lutur l bashyllc, mun Å ur lssu o flnnu. Tldun gor. Dut ur lungu sldun 1990-tcllut. Dut nlsur sug ct nl hcr gltt dun bart tll ut lappumcrsud.