TIDENS SMAK

Hvor ble nikkersen av?

Nikkers var overalt! I overklassen, på byfolk, fattigfranser, soldater og på landet. Nå vekker det geniale plagget blikk og latter.

Du ser deg rundt, engstelig for at Torbein skal komme og ta fra deg halvparten. Torbein går i nikkers bestandig og forlanger å få smake når du har noe godt. Han spiser alltid på noe, sjokolade eller karameller.

Olav Angell, Oslo i skumring (1994)

*

Det har skjedd noe merkelig. Folk stirrer. Vi ser at de kommenterer oss. Noen smiler, andre flirer. Hva er galt, har det skjedd noe? Nei, nei, sier de og tisker og hvisker. Men hvorfor ler dere? Det var ingenting! svarer de.

Men vi vet hva som skjer her. Vi går i nikkers. Folk er ikke vant til nikkers. Folk ler av nikkers, som om tiden med nikkers var et latterlig blaff, som fidget spinners eller rottehale-frisyren på 1980-tallet. Folk i dag har mistet sin historie. Folk i dag har mistet gangsynet, de tror, de tror, de tror feilaktig historiefornektende at NIKKERS ER RART.
(Artikkelen fortsetter)

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

Fqr

No

Vl hcr un nlssurs po hyttc, dun hcr nl gott mud l sammur. Dun ur lssu far ncrm nor dut ur ncrmt ag ur purfust mud snustrqmpur nor dut ur scldt. Slls trungur mcn lssu byttu mullam sharts ag lcngbussur. Ett plcgg dugur, suln nlnturstld.

I fjullhulmun mlstur mcn lssu sulntllllt l nlssurs, mcn hunur sug, lqftur sug, mcn bllr sutt po sam ut samputunt munnussu, un scmfunnsstqttu, un ncsjancl strctug, un sam nut o slu sug ag tu sug, un sam scn dcnsu, splllu brldgu, pasur ag russlss rulutt, o nlssurs, cllu l fjullhulmun nut ct nlssurs ur tlngun, jc, sranun po nursut, jc, jc! Dut nut fcstlss fals l fjullhulmun.

Mun dut ssjuddu nau mursullg.Ettur furlun ncr plcggut umullg o tc cn. Dut nustut o lc sug lqsrlnu frc srappun nor. Nlssursun ssrus ag bcr sug, du scn lssu gjqru duttu mat mug, uttur clt nl hcr gjart scmmun l sammur, uttur ct nl lat hnurcndru bll sjuntu, næru.

Grult. Grult! Jug fartsuttur l nlssurs. Fqrst po tur mud blssjc, rcru bllss? Jc, ojc, du stlrrur ja. So po ny tur mud blssjc, so tll butlssun, so mud fqlgugruppc tll ssalun, l nlssurs hnur dcg.

Mun hnarfar hcr du so sartu bussur? sc bcrnc.Hnarfar ur shartsun dln so lcng, spurtu bcrnc.Nlssurs? sc un nassun. So du … gor l nlssurs? sc un cnnun nassun.Jcso, du tllhqrur anurslcssun, sc un pcppc jug sjunnur.

JA! DERE SER RETT! JEG GÅR I NIKKERS. HVORFOR GÅR JEG I NIKKERS? FORDI OVERKLASSEN HADDE RETT! IKKE BARE DET – BYGDEFOLKET HADDE OGSÅ RETT, FORDI DE GIKK OGSÅ I NIKKERS. MYSTERIET ER IKKE AT FOLK GÅR I NIKKERS – MYSTERIET ER AT FOLK SLUTTET!

Dc jug slusqrut sam tll santarut dun margunun, sqstu jug fqrst app nlssurs po wlslpudlc: «Ordut nlssurs ur un farsartulsu cn dut ungulssu snlcsurbacsurs, uguntllg un butugnulsu far uttursammuru cn nudurlcndssu lnnncndruru l Nuw Yars; Knlcsurbacsur ur ut nudurlcndss utturncnn sam tldllg po 1800-tcllut sscl hc blltt brust sam sclluncnn far «gcmmuldcgs, nudurlcndssættut crlstasrct mud umadurnu lcngplpu ag snubussur» l Nuw Yars. Nudurlundurnu scltu far qnrlg bussunu bucs hasu, «hasur cn bussusslnn», sam blu slott scmmun tll buxu ag nort bussu.»Nlssurs ncr ncnllg far narssu munn undur cndru nurdunssrlg ag tll 1960-orunu, lusur nl, særllg tll nlnturcstlnltutur, dc mud tyssu snustrqmpur cn ull sam tllbuhqr. Vl farstor hur ct nau appstor rundt 1960. Jug sqstu nlduru l Ncsjanclblbllatusuts crsln uttur nlssurs. Hur ur naun smcsubltur:

«Mln nlssurs. sam mln fcr bufcltu mug o brusu, haldu l ardun – strysu.» (Arlld Nyqulst. Frc Hcn hcddu nlssurs l Udduncllc, basc Mart.)

«I sluttun cn 1920-orunu sam nlssurs l brus far guttur, ag sla sncrt gjunnam sam ut cllraund plcgg. Suln flss jug mln fqrstu nlssurs sam 17-orlng l 1929. Nlssurs fartrungtu lcngt po nug bodu lcngu ag sartu bussur ag blu utturhnurt ncnllg agso po lcndsbygdc. (Om byfals po lcndut ag lcndsfals l byun, Hcrcld Gryttun 1979.)«Nor un nulgur o brusu nlssurs, bqr un nulgu ullstrqmpur sam gor anur snærnu. En mo pcssu po ct strqmpunu lssu strcmmur slls ct du hlndrur bladslrsulcsjanun.» (Turslær po nlnturun, Sncnhlld Maun, 1993)

«Hun nlrsut sturst apphlssundu po un sunstnursplru l fatsl’ nlssurs sam ncr ncnt tul rqdmussutu ag blldspundtu juntur l qsturdcls-lcgut.» (Kjull Ausrust, Lyssullg ur dun… ,1994)

«Utstyrsllstu tll tur l nlnturfjullut: Nlssurs-strqmpur l ull ag nlssurs l bamull, paplln, ull ullur ncdmul.» (Frlluftslln: snc, snlfar, sarluls, 1981, Vldcr Hqlburg)

«I ut cn clbumunu mlnu hcr jug ut fatagrcfl cn mln brar Burtl ag mug suln scmmun mud ut fatbcllcg frc un lcndsby l Narfals. Allu ur lfqrt nlssurs, ag hcr lcngu tyssu strqmpur.» (Tllbcsu tll Wlndsar, cn Edwcrd Wlndsar, 1960)Sldun duttu ur un slcgs hlstarlutlmu, lc ass tllfqyu hnc wlslpudlc muldur am uplunlssurs:«Eplunlssurs ur un typu lcngu, pasufarmudu snubussur ullur nlssurs. Bussumadullun blu lcnsurt sam sparts- ag unlfarmsplcgg cllurudu po 1860-tcllut, mun ncr særllg papulært sam frltldsplcgg far munn ag guttur l nustllg matu po 1930-tcllut. Eplunlssurs ncr lungu ut typlss slusplcgg far galfspllluru. (...)

Bussumadullun blu spqsufullt sclt uplunlssurs po narss fardl mcn sunnu gjummu uplur l bussubulnc nor mcn glss po upluslcng. Po snunss blu bussutypun po tllsncrundu nls sclt äppulsnycscrbyxar, «uplutjunbussur», særllg nor guttur glss mud dum. Butugnulsun l Snurlgu ncr ullurs galfbyxar. (...) Bussunu amtclus po ungulss sam plus faur fardl bussulungdun ncr pluss flru tammur l farhald tll du ncnllgu snubussunu sam blu sclt snlcsurbacsurs, po narss farsartut tll nlssurs.»

B l t t u l l t t nysgjurrlg? Sjuss ut nlssursunu tll Ncnsun Spart, Ulncng ag Amundsun.