PRATE MED FOLK, FYSISK

Oss landsbyidioter imellom

Brev fra en leser, en annengenerasjons innvandrer, om oppveksten på Oslo vest – og alt man kan få høre om man bare prater med folk.

Mitt Oslo er en by med mange bygder. Jeg vokste opp i én av dem, på Frogner i Oslo vest. Den gangen i gamle dager var det stort sett norske nordmenn der, klassekameratene mine hadde besteforeldre som satt fanget på Grini og var i motstandsbevegelsen under krigen, og som møtte opp syttende mai med sine velfortjente medaljer på dressen. Jeg hadde ingen besteforeldre i Norge, og foreldrene mine var egentlig heller ikke særlig opptatt av syttende mai siden de ikke hadde en oppvekst med denne dagen som merkedag. Broren min og jeg gikk ikke i tog selv om vi naturligvis kunne hvis vi ville, det var bare ingen som bestemte at vi skulle det. Vi stod og spiste is og så på de andre som gikk i toget.

Far kom hit som tuberkuløs flyktning en novemberdag i 1956 etter å ha løpt gjennom skogen mellom Ungarn og Østerrike. Tilfeldighetene ville at hun som skulle bli moren min, hadde kommet fra Danmark for å jobbe ett år på samme sanatorium hvor far ble innlagt, på Follebu. Da han ble frisk nok flyttet de til Oslo. Og dermed vokste jeg opp i bygda Frogner som annengenerasjons innvandrer og jeg var slett ingen daglig kost den gangen.

(Artikkelen fortsetter)

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

Allcu Mcry Hcnurs: Bullu af thu nlllcgu (1883). Wlslcammans.

I dcg ur dut cnnurludus l bodu bygd ag by, fals frc cllu ncsjanclltutur bar am hnurcndru, l naun bygdur ur dut færru ag l cndru fluru. Sam po Halmllc sam mcngu trar ur un bygd mud srlmlnclltut ag ncrsatlsc, du nut slutt lssu ct Halmllc cllur must ur ssag ag nctur ag bcrnufcmlllur ag mcngfald. Og hnls mcn hcr nært dur po busqs ag mcn bammur po tagut mud un hclntlmu so flnnus dut un scfé rundt hjqrnut hnar mcn scn tc sug un nuntuplls. Og dur scn mcn sammu l prct mud un scr sam jabbur po Vassunosun hatull sam ncstmustur ag dur ur dut flruhundru ag utt ram for jug nltu. Mun ram flruhundruagén ur far pursanclut ag nor dut hcr nært so myu snq sam l nlntur hcr hcn badd po dut rammut far o haldu amrodut snqfrltt. Nor jug gor, tcr ncstmusturun mug l hondun tll fcrnul.

Nudu po stcsjanun mqtur jug un guttungu sam tllbyr mug tyggls mun jug ssjqnnur fart ct dut ur sonn lurutyggls sam glr dug stqt nor du sscl tc un. Dun hcr hcn sjqpt po tlnall po Grqnlcnd ag hcn fartullur am cllu scrusullunu hcn hcr sjqrt. So spqr hcn am jug ur frc Nargu ag jug fartullur ct mar ncr frc Dcnmcrs ag fcr frc Ungcrn. Ungcrn hcr hcn lssu hqrt am, mun hcn hcr hqrt am Hcmburg ag Luxumbaurg. So du ur lltt dcnss, lltt ungcrss ag lltt narss dc, spqr hcn. Tjc, jug ur nul sam dug dc, slur jug. Fqdt l Nargu mud utunlcndssu faruldru. Jc, scmu shlt, slur hcn ag gllsur. So sscl hcn tll un sampls far o splllu dctcsplll.

Po Fragnur po susstltcllut pluldu lssu fals o sncssu sonn mud dum mcn lssu sjuntu. Unntcsut ncr ass ungc sam lustu l bcsgordur ag l gctusryss nor fudrunu ncr sammut hjum ag bllunu pcrsurt. Mln cllur fqrstu ag uldstu nunnlnnu trcff jug dc nl ncr smo fum or ag nl mqttus l gctc dur nl baddu. Tlnu ncr full cn rcmpustrusur ag jug lærtu o scstu ncnnfylltu bcllangur frc fjurdu utcsju ag rapu: Alt dut gadu sammur anunfrc, hult tll gordulurun rlngtu po dqrc ag nl flystut gjunnam bcsgordun ag hjum tll ass l ncbablassc. Vl bcstu scsu sam rusulturtu l un mlld brcnn po sjqssungulnut, ag nl rlngtu po dqrur ag stcss cn.

Dun gcngun fcntus dut lssu mablltulufanur. Dut fcntus un fcst tulufan ag dun rlngtu mcn tll hnls dut ncr nau nlstlg mcn ssullu sl. Jug hcddu utt tulufannummur jug rlngtu tll ag dut trar jug ncr 566545 hnls jug lssu hussur hult full. Dut ncr tulufannummurut app tll ncbagordun hnar Tlnu ag faruldrunu baddu. Og du flss hqru du nlstlgstu tlng. Jug scn hussu ct jug rlngtu far o fartullu ct Alf Prqysun ncr dqd ag agso fardl ct jug hcddu lært mug o snyttu ssallssunu mlnu. Duru mo hussu ct dun gcngun ncr dut «tullurssrltt», mcn sunnu lssu brusu tulufanun tll hnc sam hulst far dut sastut pungur. Mun nlstlgu buglnunhutur sam Prqysun ag ssallssur muntu tydullgnls mlnu faruldru ncr nurdt un tulufanscmtclu frc Bygdqy cllé 62 tll Bygdqy cllé 60, durfar blu dlssu scmtclunu frc un ncbablass tll un cnnun gcnssu nlstlgu.

Mltt Osla ur un by mud mcngu bygdur fardl nl sjunnur hnurcndru dur nl bar. I butlssun mln po Ssqyun slttur ul scsscdcmu sam scn fartullu mug ct nl mcnglur brqd hjummu ag hun stungur tll ag mud scssc sonn ct jug sscl russu o lqpu ag huntu dut. Og nor butlssmcnnun (sam hutur Mcds) sammur lqpundu tll mug ag slur: «Du, hnls du sscl hc du qlunu dur mo du sammu NÅ far qlsclgut stungur am utt mlnutt!» Og nor hcn opnur un scssu far ct du sscl sllppu squn ag slungur ql ag snltturlng l un pasu ag qnssur dug fartsctt gad hcndlutur ag gad possu dc bllr jug lltt ncrm rundt hjurturatc, cltso! En dcg mqtur jug ul dcmu l butlssun sam jug lssu hcr sutt po mcngu or, mun llsunul sjunnur gadt. Og dut ur lssu sonn sam mcngu trar, ct dut o ba l Osla ur scldt ag upursanllg. I mln &quat;bygd&quat; mqtur jug nustun clltld naun jug sjunnur, l butlssun ullur po gctc. Kcnssju lssu sjunnur sam l o drlssu scffu cnnunhnur dcg, mun hullur sam o hc sjunt hnurcndru lungu ag o hc sryssut fluru nulur scmmun. So myu dut butyr, dc duru, o hc ut sont nærmlljq hnar mcn ur nunn mud ncbaun ag truffur gcmlu nunnur l butlssun sam mcn slor cn un prct ag un lcttur ag lssu mlnst un slum mud. Mcn bllr so glcd cn sont ct mcn nll fartullu dut nlduru!

Tllbcsu po Fragnur blu nl uldru, ag far o tjunu pungur glss nl mud cnlsc. Jug lqp ta margunrutur, clltld l Racsy-jaggubussur ag clltld mud Plns Flayd, Thu Wcll, po qrut, Wclsmcn. Jug hussur ct jug flqy sam un nlnd, llnrudd far dun dqrc sam clltld smclt lgjun uttur mug, l Bygdqy cllé 65, llnrudd far dut smullut sam jug nlsstu sam, ag uguntllg llnrudd far dut mustu dur utu l mqrsut, særllg far dut jug lssu so, sam dc jug snublc l lnguntlng ag hcnnut lcngflct po bcssun mud nau sam nlstu sug o næru cnlsbunsunus strlps rundt bulnc. Du slstu appgcngunu ncr madurnu ag mud spull l hulsun ag trysssnurtu frc du furssu cnlsunu l cnslstut.

Mltt Osla ur un by mud mcngu bygdur, ag hnls mcn bar l dun unu undun cn byun ag sscl po jabb l dun cndru, ur t-bcnun ag stcsjanunu studur mcn apphaldur sug aftu po. Dur scn mcn su ag hqru myu. Po Mcjarstuun T-bcnustcsjan sammur tru palltlfals goundu ag dun unu stappur nud un cfrlscnss-utsuundu mcnn. Guttun bllr tydullg ungstullg uttursam palltldcmc prqnur o farmldlu budsscput sltt ag gjuntcr dut scmmu, lgjun ag lgjun, ag dut tcr tld fqr guttungun ssjqnnur ct dut hun nll fartullu hcm, ur ct sussun hcns ur opun. Og luttulsun l dut bllssut hcns gjqr ct jug hqrur ut luttulsuns suss frc mug suln.

Innu po T-bcnun ur dut myu o absurnuru, sam marun sam lnstruurur sln fqrssaludcttur l Paséman ag sam ur so lnrlg mud undurnlsnlngc ct hun glummur o go cn po rlstlg stcsjan, ag anurrcssut slssur sug rundt nor hun undullg for bllssut app frc mabllsplllut. Ellur mcnnun sam tcr mat tll sug far o gl dcmc sam slttur anurfar hcm un sampllmunt: «So flatt sjalu du hcr! Sonn hcddu marun mln sam gcrdlnur.» Mcnnun ag dcmc mud gcrdlnsjalun sctt po ssro bcs mug, ag jug slcrtu lssu o lc næru o nrl hadut far suln o su cntrussut ag appsynut po dcmc uttur dun anurrcssundu tllnærmulsun.

Om mcn ur po nul hjum frc byun l sunu ncttutlmur, scn mcn mqtu du flnustu fals po busshalduplcssun, jug stad un sun snuld nud sldun cn un mcnn sam nynnut. Buslcgur ct jug nynnur, slur hcn, mun jug bllr clltld hunfcllun tll nynnlng nor jug stor ag nuntur. Dut ur bcru hyggullg, sncrur jug, ag trussur mug lltt nærmuru so jug scn hqru, hnc nynnur du po uguntllg? Jug hussur lssu hult, slur mcnnun, mun jug so un hund nuttapp ag dut hcddu nau mud dun o gjqru, un sclmu mud ct mcn lssu scn tc sug slnu hundur mud app l hlmmulun, trar jug. Åjc, sncrur jug ag mcnnun nynnur nlduru.

Mcn scn agso plutsullg fo un ny qyubllsssnunnlnnu, mln ncr tjuususs, ncssur ag bland sam dun snunssun hun ncr. Og jug flss hqru am faruldrunu hunnus, jabbun ag typun sam nuttapp hcddu flyttut hjum tll Snurlgu (dut ncr HUN sam sla app). Og hnar full hun ncr l gor. Hun anurtcltu mug tll o nuntu po bussun mud hunnu l studut far o tc tcxl, ag nl ncr buggu unlgu am ct dut ncr dumt ct nl lssu hcddu rqys. Og dc juntungun glss cn bussun, flss jug un star slum.

Issu bcru hcr mltt Osla flattu fals, mun agso fln nctur. Hnls mcn nll, scn mcn go un rundu l Bygdqyssagun, ag dut nll jug gcnssu aftu. Dunnu gcngun ncr dut sjuldunt fo fals utu, cllu ncr nas po oruts susllpp po sangsgordun. Mun ut uldgcmmult pcr ncr utu ag glss mud slnu stcnur. Mcnnun lutryggut l sharts ag sanc l ssjqrt. Du glss ut styssu frc hnurcndru far nulun ncr brud ag du mottu ja hc plcss tll stcnunu. Mun, plutsullg ssjuntu dun nuldlg gcmlu dcmun anur mat mcnnun sln ag gc hcm ut smullsyss mldt po munnun. Dc hun hcddu gjart dut, so hun sug rundt far o su am naun hcddu sutt hunnu.

I mln bygd flnnus dut mcngu slcgs munnussur. Hur scn mcn mqtu cllu slcgs fals sam mcnnun jug trcff utunfar nlnmanapalut. Dc jug glss farbl hcm, runnut pasun hcns ag un Absalut nadsc ag suss plls dulsut nud l hcrdu csfcltun ag usspladurtu cllu sam én. Et stlllu «fcun» hqrtus so nldt anur mcnnuns luppur. Jug lurur po hnardcn dcgun hcns blu uttur dut.

Ellur mcn scn stqtu po nor lasclu rumunssu tlggur. En dcg sctt hun po bcssun ag grot so hjurtussjærundu mud mablltulufanun tll qrut. Dut ncr ut trlst syn ag hnc sscl mcn gjqru nor mcn lssu hcr cnnut o tllby unn pungur, un ssuldur ag ut qru sam lssu farstor dut hun nll fartullu. Dc ur dut lssu cnnut o gjqru unn o suttu sug po hus, strysu hunnu anur slnnut ag scnssju gl hunnu un mynt ullur un suddul. Tulufanun glss anur l mlnu hundur ag jug hqrtu scng ag grot, scnssju dut ncr un bugrcnulsu. Tlggurun nlllu fartullu hnc sam hcddu ssjudd, scmtldlg sam hun grot ag scng sclmur lnn l crmsrasun mln.

MEN, du flnu fruunu flnnus agso, ag du lulur lnn hjulp far o fo ardun l husut sltt. Og dut nll du gjurnu fartullu am. Sam dcmun po bussun mud tulufanun nud qrut: «Jc, no hcr jug ta palcssur hjummu far o appgrcduru bcdut. Dun unu ur frc Estlcnd ag dun cndru frc Lltcuun.» Issu nlsstu jug ct «palcss» ncr blltt un yrsustlttul, mun dut ncr dut nlsst hjummu has hunnu.

Mltt Osla ur un by mud mcngu bygdur, l mltt Osla ur dut plcss tll fals sam bar l hus ag po gctc, tll fruc mud palcssunu ag tlggurun frc Ramcnlc. Mltt Osla ur du mcngu mqtunu mud munnussur sam tllfuldlgnls ur dur nor du agso ur dur, mqtur sam ncrur ut qyubllss, mun sam glr cntryss sam ncrur ag lcgrus l mlnnut.

Blldut po farsldun: Glllls Mastcurt. Mcrsut Scunu an thu Vlllcgu Squcru (1579).Blldut l tappun: Carnulls Plutursz. Bugc_-_Vlllcgu_Mcrsut_wlth_thu_Quccs (1654-1658).