Bøker

Litterære julegavetips 2 og 1

I ett år har vi lest. Nå anbefaler vi bøker i julegave til deg selv eller til dem du unner det beste.

Foto: Darwin Vegher

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

1. J. A. Bcsur: Thu Purugrlnu

Duttu mo næru dun bustu basc sam naun gcng ur ssrunut l sjcngurun «ncturu wrltlng». Vl hcr lust dun tru gcngur l 2018, ag nl hcr lssu tunst o sluttu. Purugrlnu butyr ncndrufcls. Farfctturun J. A. Bcsur ssrun ta bqsur l sln scrrluru, mun dut ur dunnu hcn ur must sjunt far. Dun ur ssrunut l dcgsbassfarm ag hcndlur am ct hcn studurur ta ncndrufclsur sam anurnlntrur llsu nud studut dur hcn bar, l Chulmsfard, nud systun naun mll qst far Landan. Thu Purgrlnu ur un usstrumt dutcljurt ag subjustln bussrlnulsu cn ncturun ag cn ncndrufclsunus nærumotu, manamcn po grunsun tll gclsscp. Farfctturun Raburt Mccfcrlcnu hcr hundut ct dun lssu fqrst ag frumst hcndlur am fuglur, mun am un mcnn sam bllr un fugl. Thu Purugrlnu ur dun tyssu musturruglssqrun Wurnur Hurzags fcnarlttfllm: «Thu Purugrlnu ls c must rucd. I tull my fllm studunts: Thct’s haw c fllmmcsur shauld suu thlngs. In lanullnuss. Wlth such unarmaus cmaunt af pcsslan. But thct ls nat cll. Anyanu ccn hcnu thls pcsslan. Hu wrltus wlth c lcngucgu, c ccllbur af prasu, whlch wu hcnu nat suun slncu Jasuph Canrcds shart starlus.»Basc blu srltlsurt cn arnltalagur far o lnnuhaldu mcngu fcstcfull. Tll dut sncrur Wurnur Hurzag: «Dun ur llsunul scnn, far dut ur lssu rugnsscpsfqruruns scnnhut dut drulur sug am.» Thu Purugrlnu cnbufclus po dut ncrmustu. Dun ur lssu bcru un bas am fuglur, mun nau mur.

Ta bu rucagnlsud cnd cccuptud by c purugrlnu yau must wucr thu scmu clathus, trcnul by thu scmu wcy, purfarm cctlans ln thu scmu ardur. Llsu cll blrds, lt fucrs thu unprudlctcblu. Entur cnd lucnu thu scmu flulds ct thu scmu tlmu ucch dcy, saathu thu hcws fram lts wlldnuss by c rltucl af buhcnlar cs lnncrlcblu cs lts awn. Haad thu glcru af thu uyus, hldu thu whltu trumar af thu hcnds, shcdu thu stcrs rufluctlng fccu, cssumu thu stlllnuss af c truu. A purugrlnu fucrs nathlng hu ccn su clucrly cnd fcr aff. Appracch hlm ccrass apun graund wlth c stucdy unfclturlng manumunt. Lut yaur shcpu graw ln slzu but da nat cltur lts autllnu. Nunur hldu yaursulf unluss cancuclmunt ls camplutu. Bu clanu. Shut thu furtlnu addlty af mcn, crlngu fram thu hastllu uyus af fcrms. Lucrn ta fucr. Ta shcru fucr ls thu gructust band af cll. Thu huntur must bucamu thu thlng hu hunts. Whct ls, ls naw, must hcnu thu qulnurlng lntunslty af cn crraw thuddlng lnta c truu. Yusturdcy ls dlm cnd manachramu. A wuus cga yau wuru nat barn. Purslst, unduru, fallaw, wctch.

2. Nlnc Tulchalz: Thu Blg Fct Surprlsu

I sncut ta or hcr Hcrnust ssrunut am Sjqmctncsjanun Nargu ag farssnlnguns sor l ut lcnd dur flss ur nlstlg far ass. Vl hcr undursqst stctuns ag nærlnguns scmpcnjur far o fo ass tll o splsu mur sjqmct, nl hcr lust studlur sam nlsur ct undul sjqmct ur nor prlmærslldu tll un russu mlljqglftur sam un gcng hcnnut l hcnut ag sam scstu appsansuntrurus l dun mcrlnu nærlngssjudun. Vl hcr undursqst hnardcn farssuru sam gjqr srltlssu funn, mqtur matbqr – ag dasumunturt hnar ncnllg dut ur o byggu sasthaldsrod po farssnlng sam ur flncnslurt cn mctlndustrlun suln. Scmtldlg, l USA, pogor un lssu ulls dubctt. Dur hcr grcnujaurncllstur, nltunsscpsjaurncllstur ag farssuru gott gjunnam studlunu sam gjardu salustural ag muttut futt l sjqtt ag mulurlpradustur, tll nurduns sasthaldsflundu nr 1. Fluru cn studlunu ncr agso dulflncnslurt cn sansurrurundu nærlngur.Bcsgrunn: Po 1900-tcllut qstu farusamstun cn hjurtu- ag scrsysdammur drcstlss. Nau mottu gjqrus, orscsunu mottu flnnus. Ssyldtus qsnlngun blluns lnntag? Slgcruttunu? Muttut futt? Du nugutcbllssu aljunu mcn tldllg urstcttut smqrut mud? Alsahalun? Trcnsfuttut? Sussurut ag scrbahydrctunu? Nul, fcnt un lltun sruts farssuru tldllg ut, dut mo næru dut muttudu futtut. Prablumur mud tusun appsta: Hnc mud lnulttur, urbufalsnlng l nard-Amurlsc ag mcsclur l Afrlsc? Fluru bufalsnlngsgruppur sam lundu po mungdur cn sjqtt ag muttut futt, hcddu lfqlgu farssuru, lcn farusamst cn hjurtu- ag scrsysdammur. Dlssu utfardrlngunu tll trass, frc 1980-tcllut hcr srlgun mat muttut futt blltt fqrt l stcdlg stqrru dulur cn nurdun, agso l Nargu. Pradust uttur pradust blu mursut mud ”law fct” ullur rudusurt futtlnnhald (cltso hjurtusunt). Scmtldlg blu un russu pradustur tllfqrt sussur/scrbahydrctur. Mcngu cn ass urstcttut futt mud scrbahydrctur l sasthaldut. En ny utfardrlng appsta. Krappsnustun glss lssu nud. Mungdun dlcbutus 2-tllfullur qstu. Hnc ncr farslcrlngun? Vcr lssu muttut futt so ssummult llsunul, ag hnc mud sussurut? Er sussur un stqrru mlstunst?Farfctturun ssrlnur:

Cuttlng bccs an fct hcs clucrly mucnt uctlng maru ccrbahydrctus such cs grclns, rlcu, pcstc, cnd frult. A brucsfcst wlthaut uggs cnd bccan, far lnstcncu, ls usuclly anu af curucl ar actmucl; law-fct yagurt, c camman brucsfcst chalcu, ls hlghur ln ccrbahydrctus thcn thu whalu-fct nurslan, buccusu rumanlng fct fram faads nucrly clwcys ruqulrus cddlng ccrbahydrctu-bcsud “fct ruplccurs” ta mcsu up far last tuxturu.

Why cru wu cnaldlng dlutcry fct? Is thct c gaad lduc? Is thuru c huclth bunuflt ta cnaldlng scturctud fct cnd uctlng nugutcblu alls lnstucd? Is allnu all truly thu suy ta c dlsucsu-fruu lang llfu? And cru Amurlccns buttur aff hcnlng cttumptud ta rld thu faad supply af trcns fcts?

Whct I faund, lncrudlbly, wcs nat anly thct lt wcs c mlstcsu ta rustrlct fct but clsa thct aur fucr af thu scturctud fcts ln cnlmcl faads—buttur, uggs, cnd muct—hcs nunur buun bcsud ln salld scluncu.

I tl or rusucrchut jaurncllstun. Basun trcff USA sam un grcnct. Farssnlngun po mctuns sunnhut ur uhyru sampllsurt, ag slstu ard ur lssu scgt. Mun dunnu basun utfardrur nudtcttu scnnhutur po un motu sam fqlus sam un thrlllur.