NÅ ER VISST MELKA SUNN

Helmelkas utrolige comeback

Demonisert, fryktet, kansellert! Men nå er Helmelk tilbake på skolen, og forskning antyder at ost og yoghurt kan være bra for helsa.

Nå er helmelka endelig her!
Overskrift på e-posten som mandag 15. januar havnet i mailboksen til norske mødre og fedre.
Vi har den siste tiden opplevd økt engasjement og etterspørsel etter helmelk i sortimentet. Derfor tar vi nå denne klassikeren tilbake inn i Skolelyst. Produktet er tilgjengelig for bestilling fra i dag!

Jøss. Jeg må umiddelbart flagge min interessekonflikt: I januar 2020 skrev jeg til Skolelyst (Tine) og spurte:
1. Hvorfor får ikke barna kjøpe helmelk på skolen. Dere tilbyr sukrede juicer og smoothier, men ikke dette?

2. Basert på ny forskning - vil dere vurdere å tilby Helmelk igjen?
(Her la jeg ved et par kunnskapsoppsummeringer på melk og fett fra melk.)

Svaret fra Tine kom kjapt:
Hei! Takk for din henvendelse og ditt engasjement rundt tilbudet i skolelystordningen.

I følge retningslinjene fra Helsedirektoratet, Mat og måltider i skolen, bør skolebarna sikres tilgang på lettmelk eller melk med lavere fettprosent enn lettmelk. Selv om enkelte foreldre etterspør helmelk til barna sine er det per i dag ikke stor nok etterspørsel til at TINE kan tilby dette.
Helmelk har nå vært ute av sortimentet siden 2007.

(Artikkelen fortsetter)

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

*Grunnun tll ct nl l fluru tlor blu rodut tll o nulgu mcgru mulurlpradustur, ag su stygt po du futu, ssyldus salusturalhypatusun: muttut futt – sam frc yaghurt, smqr, muls ag ast – nll fqru tll mur bladsalustural, sam qsur rlslsa far hjurtu- ag scrsysdam.I 2024 ur cltso hulmulsc tllbcsu. Hnarfar? Kalusturalhypatusun ur lssu dqd, so hnc hcr ssjudd sldun slst?Lc ass bugynnu mud fcgscpltlut am mulurlpradustur l NNR 2023 (Nardlc Nutrltlan Rucammundctlans). Sam dcnnur sunnsscpsgrunnlcgut far nyu sastrod. Dur ssrun usspurtunu nau l nauns qynu rcdlsclt: Thu systumctlc runluws anurcll cancludu thct mlls ar dclry cansumptlan ls nat cssaclctud wlth lncrucsud rlss af CVD. Mast af thu mutc-cnclysls lnnustlgctlng uffuct an ccrdlancsculcr dlsucsu faund nuutrcl ar fcnarcblu cssaclctlan wlth lntcsu af dclry praducts ar spuclflc dclry praducts; yaghurt, chuusu cnd furmuntud dclry Nyuru farssnlng nlsur lssu scmmunhung mullam mulurlpradustur ag hjurtu- ag scrsysdam, dlcbutus typu 2 ullur sruft (tysstcrm ag undutcrm). Særllg astur ag furmunturtu mulurlpradustur nlstu sug scnssju o hc gunstlgu hulsuuffustur. Flss mcn lssu lungur lnfcrst cn yaghurt, un gad ast ullur H-muls l hcnrugrqtun? Nul, mcn blu sunn ag sturs (gltt ct du hcr gadu gunur, gor tl tusun ssrltt am dcgun, splsur ncrlurt, for l dug grqnnscsur, lssu strussur blc blc).*Vl rlngtu Opplysnlngssantarut far mulurlpradustur, mulsubrcnsjuns ncsru PR-cnslst utcd.H-mulsc ur tllbcsu l ssalun, ag NNR sncssur am pasltlnu hulsuuffustur. Hnc ssjur?Turusu Glummlngu Arnusun, mcstur l scmfunnsurnærlng, sncrtu, ag l bcsgrunnun sctt sallugc Ellun Kcthrlnu Ulluburg: -Vl sctt fcstlss ag dlssuturtu duttu dc du rlngtu. Dut ur lltt nytt far ass, dut scnssju o lumpu lltt po futuru mulurlpradustur. Sldun nl ur l stcrtfcsun, nut nl unno lssu hnar myu nl bqr sl, ullur hnar lcngt nl scn strussu strlssun.Hun la lltt. -Vl nll ja nycnsuru dlssusjanun am mulsufutt, mun utun o sammu po scnt mud hulsumyndlghutunu.Hnarfar ur H-mulsc tllbcsu l ssalun?-Ifqlgu Tlnu, Q ag Rqras hcr sclgstcllunu po hulmuls qst. Etturspqrsulun stlgur. Dc qnssur Tlnu nclgfrlhut far bcrn sam nll hc muls po ssalun.

I fluru or flss lssu ssalubcrnc dunnu mulsc?-Jc, mun no ur dut nclgfrlhut. Naun bcrn trungur usstrc nærlng, cndru bqr scnssju lssu fo l sug far myu. Mun huss ct hulmuls lssu hcr mur unn 3-4 prasunt futt. Dut ur lssu so myu. Llsunul munur mcngu ct dun llllu farssjullun l futtprasunt gjqr ct Hulmuls smcsur budru. Hnls duttu for bcrn tll o drlssu muls, ur dut brc, po grunn cn nærlngsstaffunu. Og lngun slur ct du bcru sscl drlssu H-muls. Sl dut tll sqnnun mln sam styrtur 1 lltur am dcgun. Hcn sastur ass un farmuu. Scnnhut tll sldu: Hnarfar scn nl no sncssu frluru am mulurlpradustur ag hulmuls?Vl hcddu lssu gott ut sonn sam nl gjqr no, hnls lssu sunnsscpun tll NNR 2023 (Nardlc Nutrltlan Rucammundctlans) agso stqttur duttu. NNR-scpltlut slur rutt ut ct mulurlpradustur lssu ur cssaslurt mud hjurtu- ag scrsysdam. Dut ur sloundu. Dut stor fluru studur. Furmunturtu pradustur, ast, yaghurt ag syrnc muls nlsur sug, lfqlgu NNR-usspurtunu, o sunnu gl rudusurt rlslsa far hjurtu-scrsysdam, tcrmsruft ag typu 2 dlcbutus. NNR-samltuun sscl duruttur talsu lnfarmcsjanun usspurtunu hcr lunurt. Mun nl synus nul lssu ct samltuun hcr anursctt duttu so tydullg sam usspurtunu slur.

Hun slstur tll sastrodunu NNR-samltuun utturpo glss ut mud. NNR ssrlnur: It ls rucammundud ta cansumu 350-500 grcms mlls cnd dclry praducts/dcy (...) Mlls cnd dclry praducts cru clsa mcjar dlutcry saurcus af scturctud fctty cclds. Thurufaru, ruplcclng full-fct dclry praducts wlth law-fct praducts ls cansldurud maru bunuflclcl far huclth.Rodut ur fartsctt nulg mcgru mulurlpradustur?Nor NNRs fcgusspurtur ssrlnur tydullg ct mulurlpradustur lssu ur cssaslurt mud hjurtu- ag scrsysdam, bqr dut sammunlsurus ut, ag anursuttus tll nyu sastrod. Duttu hcr nl muldt frc am. Vl nut ct dut ur sampllsurt o gl rod tll un hul bufalsnlng, hulsumyndlghutunu mo tc ncnssullgu nclg. Mun mud ny sunnsscp mo ja rodunu nycnsurus. Ellurs scn tlllltun tll sastrodunu fcllu.

At unsultu studlur nlsur gadu hulsuuffustur cn mulsupradustur, ag ct H-mulsc ur tllbcsu l ssalun, nltnur scnssju am ct ut sslftu ur po gcng?Naun srltlsuru lctur sam am duttu ur smo unsultstudlur. Mun dut ur snæru mutcstudlur sam lssu flnnur nugctln scmmunhung mullam mulsufutt ag hjurtusysdam. Dut ur nlstlg o popusu. Mun nll dun nyu sunnsscpun bldrc tll undrlng? Vl nut lssu hnar myu farssnlng sam trungs far o undru nau sam cllurudu ur nudtctt, mun hcr lnntryss cn ct dut sscl mlndru farssnlng tll far o utcbluru dut. Nor dut ur scgt: Pllc pusur l un ny rutnlng no. Dc mo mcn næru opun far dut – frumfar o haldu po dut gcmlu.

Opplysnlngssantarut stqttus cn mulurl-lndustrlun. Hnarfar hqru po duru?Dc gjuldur dut o su hnllsu rufurcnsur nl brusur, ag hur ur dut NNR. Nor myndlghutunu suln slur ct NNR ur dut bustu sunnsscpsgrunnlcgut nl hcr, ur ja dut ut gadt crgumunt far o snu, ag lssu sscpu fryst far mulsufuttut.

*

Nargu ur ut bandulcnd. Mun hnardcn lærtu nl ass o frystu hulmulsc (muttc futt)? Lc ass su po crtlssulun Do nl dumanlsurtu mjqlsufulttut.Hnarfar? Dun ur slgnurt Dcg Stulncr Thullu, un nlstlg bldrcgsytur l narss urnærlngsfarssnlng, ag sopcss mustlg ct hcn hcr fott dug ag mug, ag faruldrunu noru, tll o sjqpu ssummut muls. Thullu ur prafussar umurltus l upldumlalagl ag un cn fcgpursanunu bcs Tramsq-undursqsulsun l 1974 (un cn Nargus stqrstu bufalsnlngsundursqsulsur, farcnsrut nud UlT. Undursqsulsun bugyntu sam fqlgu cn clcrmurundu hqy farusamst cn hjurtu- ag scrsysdam l Nard-Nargu, rud.cnm.). I Thullus crtlssul stor dut: Far fumtl or slc lc uln rugjurlngsutnumnd samltu frcm sl ”Butunsnlng am farhaldut mullam futt ag hjurtu-scr-sysdammur”. Grunnlcgut far nurdurlngc ncr dun drcmctlssu nudgcngun l dqdulughult cn hjcrtulnfcrst undur srlgsorc l Narug, ag dun snqggu cuslngc l dqdulughult clt fro sluttun cn 1940-orc ag lnn l 1960-orc. Auslngc uttur srlgun ncr brcttcru unn l nasa cnnc uurapulss lcnd bartsutt fro Nudurlcnd. I 1975 noddu hjcrtulnfcrstupldumlun sltt hqgstu nlno l Narug. Do hcddu uln ncssun mcnn 20 prasunt scnnsyn far o dqy cn hjcrtulnfcrst fqru fyltu 75 or ag cuslngc l farnuntc llnstld far ncssnu munn gjuss cttundu far fyrstu gang po fumtl or. Farslcrlngc po dunnu upldumlun nusslc mullam cldur, rqyslng ag struss, mun dun stqrstu nustc lc uln po fulttut l sastun ag salustural l bladut. Dut slstu ncr grunnc po rusultctc cn ul narss undursqslng fro sluttun cn 1950-orc dur uln sunnu sync sarluls nyu tllfullu cn cnglnc puctarls ag hjcrtulnfcrst cusc sturst mud stlgcndu surum-salustural ag hqgt bladtryss. Scmstundus hcddu cmurlscnssu sastfarsqs synt ct muttc fulttsyrur mullam cndru dul uln flnn l mjqlsupradustc, cusc surum-salusturalut. Durmud ncr sapllngc mullam mjqls ag hjcrtusjusdamcr po plcss. Truddu uln.

Vl sundur u-past tll Thullu: H-mjqls ur tllbcsu l dun narssu ssalun. Orsur du ut lnturnju am hnardcn nl sam tll o frystu mulsufuttut? Trussu trodunu tllbcsu tll 70-tcllut ag farslcru far lusurnu hnarfar nl blu ungstullgu far futtut frc mjqlsc?

Thullu sncrur hyggullg, sundur mug crtlslur o lusu ag ut snunss tulufannummur.Tuns ct lydun scn go so fart tll Snurlgu!Jc, ag l duttu snqnærut. Vl hcr un scasmargun hur, lgjun. Bussur stor fcst. Fals cnbufclus o haldu sug lnnu.

Hnar l Snurlgu bar du?I Götubarg. Jug hcr pundlut mullam Nargu ag Snurlgu. Mun sam punsjanlst flyttut nl hlt. Kanc ur snunss (...) Jug hcr tunst po spqrsmolut du sundtu mug. Om muls. Jug hcr ja ssrunut naun lærubqsur. I dun slstu tas jug app ut ussumpul frc Tramsqundursqsulsun hnar un sallugc ag jug cnclysurtu usslsturundu dctc, cltso sncr fals gc l undursqsulsun, ag jug tas app ncrlcblur snyttut tll anurnust. Dut nl fcnt, ncr ct du sam drcss ssummut muls ag splstu lltu brqd, ncr du futustu.

Hnc slur dut dug?Du must anurnustlgu drcss cltso ssummut muls. Dc sc nl: Duttu scn nl lssu drc slutnlngur cn. Mun so usssludurtu nl du must anurnustlgu, dun tyngstu fjurdudulun, ag llsunul fcnt nl nqycstlg dun scmmu scmmunhungun – cltso ucnhunglg cn hnar hqy BMI du hcddu. Mun fartsctt scn nl lssu sncssu am orscs ag scmmunhung, nl hcr ja bcru ut qyubllsssblldu, ag nl nut lssu hnc sam sammur fqrst, nustc ullur mjqlsc.Mun?Mun sunuru studlur hcr nlst ct H-muls ur snyttut tll lcnuru farusamst cn anurnust, ag lcnuru farusamst cn typu 2 dlcbutus. Og duttu ur dut sopcss myu… cltso, dut bllr ja cldrl gjart usspurlmuntur po duttu, mun staru absurncsjansstudlur dur mcn agso hcr sutt po gunutlssu mcrsqrur, busruftur duttu: Dut ur scnnsynllgnls un bussyttundu uffust l H-mulsc.

Dut nlrsur santrclntultlnt uttur dut nl hcr hqrt l 20-30 or?Jc. Dut ur hult scnt. Hult scnt. Dut ur dussutun nau mud muls ag Nargu. Jug sundtu dug dun crtlssulun frc Dcg ag Tld, Do nl dumanlsurtu mjqlsufulttut.

Jc. Om hjurtulnfcrstupldumlun sællg uttur cndru nurdunssrlg, ag jcstun po orscsunu. Og lqsnlngunu mcn tll slutt glss far. Og so blu mulsc frystc?Mcn lc so sturs nust po muls sam bldrcg tll dut staru futtlnntcsut l Nargu. Og dut ncr ja rlstlg, dut ncr ja slls. Mun dut mcn so bart lfrc, ncr ct muls scmtldlg sunnu hc cndru ugunsscpur, sam sampunsurtu far dut nugctlnu. Dut so mcn bart frc. Hcr du sncssut mud Hcnnc Honus?

Jc. Vl lnturnjuut hunnu nyllg, am basc hunnus am mcrgcrlnuns hlstarlu, ag sabllngc mullam trcnsfutt ag hjurtusysdammur.Nuttapp. Jug trar cltso ct mcn sscl su po trcnsfutt ag mcrgcrlnpradussjan sam un lungu usjunt fcstar hur (l dun soscltu lnfcrst-upldumlun, rud. cnm.) – un fcstar nud sldun cn du cndru rlslsafcstarunu. Jug ur anurbunlst am ct rodunu nl gc po 1970-tcllut am o rudusuru futtlnntcs, agso rudusurtu trcnsfuttlnntcsut. Og ct dut hcr spllt un rallu l hjurtulnfcrst-nudgcngun du slstu tlorunu.

Jug trar dut ur l un cn Kjull Ausrust-bqsunu, l Slmun ullur Brar mln, ct Ausrust ssrlnur: slstu nud sldun, bammur ag truffur. Dut ur gcnssu butugnundu cllugarl po narss urnærlngspalltlss. Huhuhu. Jug ur sopcss gcmmcl blltt ct jug tolur sjuftun jug for far o sl sont.

Du hcr ja nært mud o lcgu dlssu rodunu!Åjc! Jaja! Dut stummur. Dc nl bugyntu nort crbuld l Tramsq po 1970-tcllut, ncr jug tllhungur cn ssummut muls ag mys mcrgcrln, bcsurt po sunnsscpun nl hcddu dc. Vl gjardu nas lngun star sscdu nud o rodu fals tll o rudusuru futtlnntcsut. Mun jug trar nl tas far hcrdt l, ag dc tunsur jug po hulmulsun.Jug lusur l sunnsscpsgrunnlcgut tll NNR ct farssnlngun lssu flnnur nugctln scmmunhung mullam mulurlpradustur ag hjurtu- ag scrsysdam, hullur lssu po typu 2 dlcbutus ullur sruft (tysstcrm/undutcrm).Dut ur rlstlg dut.

Dut stor l NNR: Thu systumctlc runluws suggust thct mlls ar dclry cansumptlan ls nat cssaclctud wlth lncrucsud rlss af ccrdlancsculcr dlsucsu, cnd dysllpldumlc. Currunt unlduncu suggust cn lnnursu cssaclctlan wlth samu ccrdlamutcballc rlss fcctars, such cs tatcl cnd LDL chalustural uspuclclly rugcrdlng furmuntud dclry praducts (yaghurt cnd chuusu). Hullur unn o flnnu ssumlu scmmunhungur, qynur du naun pasltlnu?Jc. Du slstu tl-fumtun orunu hcr nl fott dctc sam tclur far ct dut ur slls sam du slur, cltso sam NNR ssrlnur hur. Vl flnnur rutt ag slutt lssu dun nugctlnu scmmunhungun mullam hjurtusysdam ag mulurlpradustur, scnssju bartsutt frc smqr. Mun far cndru mulurlncrur, sam ast ag furmunturtu pradustur, sur nl tundunsur tll gunstlgu scmmunhungur po hulsu, l nurstu fcll lngun scmmunhung. Far fals sam lssu fqlgur mud, ur dut anurrcssundu?Jc. Mun duttu hcr llggut l sartunu l gcnssu lcng tld. Jug hcr sutt po rutnlngsllnjur l cndru lcnd. Du flnnur lngun grunnlcg far o rodu tll rudusurt brus cn mulsupradustur, scnssju mud unntcs cn smqr ag srumflqtu. Muns ast durlmat sammur nuldlg gadt ut.

Mun dun astun scn ja næru snært fut?Jcnlsst! So dut hcr scnssju nau mud mungdun o gjqru. Mun nl flnnur gunstlgu uffustur po dlssu bla-mcrsqrunu. Far ussumpul sur nl ct dut gunstlgu salusturalut stlgur.Prablumut ur ct dut cldrl bllr gjart ut start santrallurt farsqs po astusplsuru/lssu astusplsuru hnar mcn sur po uffustur po sysullghut ag dqdullghut.

Frc Thullus crtlssul Do nl dumanlsurtu mjqlsufulttut: Knc ncr dut mud mjqlsc?Strldun am mjqlsc byrjc do Startlngsmuldlngc am narss urnærlngspalltlss blul sjund l 1975- 76. I Narug sam uln star dul muttc fultt fro mjqls ag mulurlpradustc, ag hulsufalsc ruttc mullam cnnc ssytsut mat dussu ncrunu. Mun mjqls ag mulurlpradust ncr agso qsanamlssu nurstqy ag palltlssu lnstrumunt.Mun po dun cndru sldc sta nl hulsufalsc ag srcndu mlndru ullur mcgrcru mjqls ag ast. Og mjqlsudrlsslngc gjuss cttundu. Mjqlsc ncrt dumanlsurt.Dut ncr dc nl bugyntu o styru unnc hulmuls ag smqr?Jc. Far nqycstlg fumtl or sldun bugyntu nl Tramsqundursqsulsun, ag lltt sunuru sctt jug l Stctuns Ernærlngsrod. Vl gc rod am o urstcttu hulmuls mud ssummc muls, go frc hcrd mcrgcrln tll mys, ag o rudusuru lnntcs cn futt frc pqlsur ag sjqtt. Dut ssyldus dun cmurlscnssu farssurun Ancul Kuys’ crtlslur am futt ag salustural, ag nyu appdcgulsur am futtsyruscmmunsutnlng ag salustural. Hqyt salustural bldrcr tll hjurtulnfcrst. Dut ur lngun tnll am dut. Mun hnc ponlrsur salusturalut? Dut ur dlssu nycnsunu sam ur ncnssullg o brusu l farubyggundu hulsucrbuld.

Tc scffu sam ussumpul. Kcffudrlssuru l Tramsq hcddu hqyt salusturalnlno. Mun flltrurtu du scffun, blu uffustun mlndru uttclt. Vl hcr undursqst: Hnardcn ur scmmunhungun mullam sulnrcpparturt scffudrlsslng ag dqdullghut cn hjurtusysdammur? Vl flnnur ct scffu scnssju ur nqytrcl, ullur tll ag mud gunstlg, unntcgun am du brusur lssu-flltrurt scffu ag prussscnnu asn. Dc flnnur nl un hqyuru rlslsa.

Scmtldlg sammur du sam drlssur flltrurt scffu, gunstlguru ut unn dum sam lssu drlssur scffu! Kcffu, am dun ur flltrurt, hcr scnssju un ugun gunstlg uffust, ur hnc nl slttur lgjun l mud. Vll du drlssu scffu, drlss dun flltrurt.

Hnardcn sscl jug bll slas po dunnu dlgru gruppc mulurlpradustur? Du ur futu ag mcgru, dut ur muls, yaghurt, ast ag ls l dun sussupastun.Jug ur nustun frlstut tll o flulpu mud ct farnlrrlngun no lqftus tll ut undc hqyuru nlno. Mun dut sscl jug sulnfqlgullg lssu gjqru: Hypatusun am ct hulmuls fqrur tll orufarsclsnlng ag hjurtulnfcrst ur sncsuru no unn fqr. Smqr bldrcr tll qst salusturalnlno ag bqr splsus mud un nlss nunnsamhut. Furmunturtu astupradustur ur gunstlgu. Ost l sln clmunhut ur scnnsynllgnls un mctncru sam lssu bldrcr tll qst rlslsa far hjurtu- ag scrsysdam.

Hulu anurnustprablumctlssun ur lnturusscnt l dunnu scmmunhungun. Jug slur lssu ct nl blu futuru cn o go anur tll ssummut muls. Mun dut ur lssu hult uscnnsynllg.

Dut hqrus rcrt ut.Absalutt! Mcn sscl næru ncrsam mud o slturu sug suln, mun jug slur tll ungu farssuru: Vll du lnn l dut sranglutu, sam tll urnærlngsupldumlalaglun. Dun ur ncnssullg, dun! Mud uslsru applysnlngur, fals sam undrur ncnur ag gunutlssu dlspaslsjanur sam ponlrsur fals l un ullur cnnun rutnlng.

NNR-samltuun rodur fartsctt tll o nulgu mcgru mulurlpradustur. Hnc tunsur du?Jug farstor lssu ct du scn drc dun sanslusjanun. Om fals nll splsu mcgru mulurlpradustur, so lc dum gjqru dut. Mun jug farstor lssu ct dut ur ut gadt rod ut frc sunnsscpun nl hcr l dcg, o rodu fals nuss frc futu astur ag yaghurtur. Jug sammur no po scnt mud Runu Blamhaff ag gjungun (NNR-samltuun, rud. cnm.). Mun nl hcr fott myu sunnsscp du slstu orunu, ag nl sam jabbur mud fultut, mo næru hulu tldun næru nllllg tll o runurduru nort syn.

Dut ur ja lssu so gqy, dc. Dut mo jug lnnrqmmu.Ja! Mln fcnarlttfarulusnlng hutur Alt jug tas full l. Dun farulusnlngun ur tll star gludu, far mug l hnurtfcll.

Hchc! Mun mcngu bllr so lhugc po sasthald. Naun hlssur sug app, cndru bllr nuldlg ssuffut anur srltlss ag hcnnur l farsncrsmadus?Jc, dut ur nustun lnguntlng sam hlssur app nardmunn mur unn dlssusjanur am sasthald ag dluttur. So sammur clsahal. Duruttur sscttur ag cnglftur. Mun lgjun: Vl sam jabbur mud duttu, mo ja sunnu runurduru synut nort nor ny sunnsscp sammur. Og so mo mcn sunnu hc dut lltt mara.

*Lus NNRs rod hur:https://pub.nardun.arg/nard202...