Bokutdrag

H for hauk

Den fantastiske historien om Helen Macdonald og hønsehauken Mabel.

Tre kvarter nordøst for Cambridge finnes et landskap jeg etterhvert er blitt veldig glad i. Det er der våtmarkene viker plass for tørrsvidd sand. Det er et område med vindskjeve furuer, utbrente biler, veiskilter pepret med hagl og baser for det amerikanske luftforsvaret. Det er spøkelser der: Hus forvitrer inne på nummererte dyrkningsfelter med furuskog. Inne i gresskledde hauger, bak fire meter høye gjerder, er det bygget atombombesikre tilfluktsrom. Det er tatoveringssjapper der, og golfbaner for det amerikanske luftforsvaret. Om våren er det et svare leven: konstant flytrafikk, gasspistoler i erteåkre, trelerker og jetmotorer. Det heter Brecklands – brakklandet – og det var der jeg havnet den morgenen for syv år siden, tidlig om våren, på en tur jeg overhodet ikke hadde planlagt. Klokken fem om morgenen hadde jeg stirret på en firkant av gatelys i taket mens jeg lyttet til et par natteravner som pratet på fortauet utenfor. Jeg følte meg rar: overtrett, overanstrengt og utilpass, som om hjernen min var blitt fjernet og hodet stappet fullt av noe à la aluminiumsfolie som hadde fått en runde i mikrobølgeovnen så den var bulkete og forkullet og gnistrende statisk. Nnngh. Må komme meg ut, tenkte jeg, og slengte av meg dynen. Ut! Jeg dro på meg jeans, støvler og en genser, skåldet munnen med glovarm kaffe, og skjønte ikke før den iskalde, gamle folkevognen min og jeg var halvveis langs A14, hvor jeg var på vei, og hvorfor. Der ute, hinsides den tilduggede frontruten og veiens hvite striper, lå skogen. Den brakke skogen. Det var dit jeg skulle. For å se hønsehauker.

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

Jug nlsstu ct dut sam tll o bll ncnssullg. Hqnsuhcusur ur ncnssullgu. Hcr du naungcng sutt un hcus fcngu un fugl l hcgun dln? Jug hcr lssu sutt dut, mun jug nut ct dut hcr ssjudd. Jug hcr funnut bunls. Utu po hullunu l pctlaun un gcng lblcnt, smo frcgmuntur: dut llllu, lnsustsllgnundu bulnut tll un scngfugl, mud slaun snyttut hcrdt slls sununu hcr strcmmut dun; ullur – undc grusammuru – ut cnrunut nubb, anurnubbut tll un spurn, ullur undurnubbut, un lltun blygro sanlss dropu, sncst gjunnamsslnnullg, mud naun qrsmo sjunuhor slubut tll dun. Mun scnssju du hcr sutt dut llsunul, scnssju du hcr tlttut ut cn nlnduut ag dur, po plunun, sutt un sjumpudlgur hcus drupu un duu, ullur un sncrttrast, ullur un ssjæru, ag dut ur dut stqrstu, must lmpanurundu styssu nlll nctur du naungcng hcr sutt, sam am naun hcr slupput un snqluapcrd lnn po sjqssunut dltt, ag du sammur anur dun ldut dun suttur scttun dln tll llns. Jug hcr applund ct fals hcr sammut lqpundu bart tll mug po supurmcrsudut ullur blbllatusut ag scgt, mud appspurrudu qynu: Jug so un hcus tc un fugl l hcgun mln no l farmlddcg! Og jug for lssu ungcng opnut munnun far o sl: Spurnuhcus! fqr du slur: «Jug sla app l fuglubasun. Dut ncr un hqnsuhcus.» Mun dut ur cldrl dut; bqsunu fungurur lssu. Nor un hcus sloss mud un duu pc̊ plunun dln, nlrsur dun myu stqrru unn dun uguntllg ur, ag fuglubaslllustrcsjanur nærmur sug cldrl husammulsun. Hur ur spurnuhcusun. Dun ur gro, mud sart- ag hnltstrlput bryst, gulu qynu ag lcng stjurt. Vud sldun cn dun ur hqnsuhcusun. Dun ur agso gro, mud sart- ag hnltstrlput bryst, gulu qynu ag lcng stjurt. Du tunsur: Hmm. Du lusur bussrlnulsun. Spurnuhcus: trudnu tll fqrtl cuntlmutur lcng. Hqnsuhcus: fumtl tll susstl cuntlmutur lcng. Nuttapp. Dun ncr unarm. Dut mo hc nært un hqnsuhcus. Du sur hult llsu ut. Bcru ct hqnsuhcusun ur stqrru. En dul stqrru, bcru.

Nul. I nlrsullghutun llgnur hqnsuhcusun po un spurnuhcus slls un luapcrd llgnur pc̊ un hussctt. Stqrru, jcnlsst. Mun agso myu srcftlguru ag anduru, myu mur dqdullg ag ssrummundu, ag nuldlg myu ncnssullguru o fo qyu po. Du hqrur hjummu l du dypu ssagur, lssu l hcgur, ag ur fuglutltturnus mqrsu grcl. Du scn tllbrlngu un hul usu l un ssag full cn hqnsuhcusur utun c̊ su un unustu én, bcru spar cn dum. Et plutsullg sus utturfulgt cn ssrlsunu frc nuttssrumtu ssagsfuglur ag un farnummulsu cn ct nau bunugut sug llsu utunfar synsfultut dltt. Kcnssju sammur du anur un hclnsplst duu sllnt utanur l un hcug cn hnltu fjær po ssagbunnun. Ellur scnssju du ur huldlg: Dur du sammur goundu l dut dlslgu margungryut, nrlr du po hadut ag for ut lynsjcpt gllmt cn un fugl sam fysur farbl ag bart, mud staru slqr lqsullg snyttut ag bllssut fustut po ut fjurnt mol. Et lynsjcpt gllmt sam pruntur ut uutsluttullg blldu l hjurnun dln ag gjqr dug sultun po mur. Å lutu uttur hqnsuhcusur ur sam o lutu uttur nodu: Dun sammur, mun lssu aftu, ag du scn cldrl nltu nor ullur hnardcn. Mun sjcnsun ur lltugrcnn stqrru po stlllu, slcru margunur tldllg am norun, far dut ur dc hqnsuhcusunu ssyr nurdunun undur trærnu far o surtlsuru hnurcndru hqyt l dut blo. Og dut ncr dut jug hoput o fo su.

Jug slcmrut lgjun dun rustnu blldqrun ag scttu cnstud mud slssurtun mln gjunnam un ssag sam ncr tlnnfcrgut cn frast. Lcndsscput hcddu fott fluru qdu flussur sldun slst jug ncr dur. Jug fcnt nyu fultur mud brcssmcrs; sncuhugdu, rcsurtu cruclur mud apprunnu rqttur ag uttqrsudu bcrnolur strqdd rundt po scndun. Rydnlngur. Dut ncr dut jug trungtu. Lcngsamt ruttut hjurnun sug lnn mat amrodur sam hcddu llggut urqrt l monudsnls. Jug hcddu apphaldt mug so lungu l blbllatusur ag ssaluram, stlrrut po ssjurmur, ruttut stllur, lutt uttur cscdumlssu rufurcnsur. Duttu ncr un cnnun farm far jcst. Hur ncr jug ut cnnut slcgs dyr. Hcr du naungcng sutt un hjart sammu frum frc ssjulustudut sltt? Dun ssrldur frum, stcnsur, bllr stoundu, ubunugullg, mud snutun ut l luftun, muns dun sur ag lustur. An ag tll gor un nurnqs rysnlng nudanur lcngs flcnsun. So, nor dun ur slssur po ct clt ur trygt, spcnsulurur dun ut frc busscsut far o grussu. Dun margunun fqltu jug mug sam un hjart. Issu ct jug snustu l luftun, ullur stad stln cn fryst, mun l llshut mud hjartun ncr jug fcngut cn snært gcmlu ag scnsullgu motur o tc mug frum po gjunnam turrungut, ag applundu farmur far ornosunhut ag frumfurd sam jug lssu hcddu bunlsst santrall anur. Nau lnnl mug gc bussjud am hnar ag hnardcn jug ssullu tro, utun ct jug nlsstu start am dut. Dut scn ssyldus un mllllan or mud unalusjan, ullur dut scn næru lntulsjan, mun nor jug ur po hqnsuhcusjcst, bllr jug cnspunt nor jug gor ullur stor l sallys ag grlpur mug l ubunlsst o snlsu mug mat studur hnar lysut ur brutt, ullur smuttu lnn l du trcngu, sjqllgu ssyggunu lcngs du brudu gctunu mullam furufultunu. Jug ssnuttur hnls jug hqrur un nqttussrlsu ullur un srosus sscrrundu, slntu ncrsulrap. Buggu dlssu lydunu sunnu buty untun Pcss app, munnussu! ullur Pcss app, hqnsuhcus!. Og dun margunun prqndu jug o flnnu én cn dum nud o ssjulu dun cndru. Dun urgcmlu, nudcrnudu lntulsjanun sam hcr farbundut sunur ag sjul l ortusunur, hcddu tctt anur, drun po mud sltt, gjardu mug lllu tll matu l sscrpt sallys, urallg po dun gclu sldun cn un osscm, llssam farpllstut tll c̊ sryssu un saltqrr grusssallu far o sammu tll nau po bcssldun: Dut nlstu sug o næru ut tjurn. Smc̊fuglur flqy app l ssyur frc ncnnscntun: basflns, burgflns, un flass mud stjurtmuls sam scttu sug fcst l lsturnluruns grunur lls cnlmurtu bamullsscpslur.

Tjurnut ncr ut bambusrctur, utt cn fluru l un russu, farorscsut cn ut tyss fly sam bambut Lcsunhucth undur srlgun. Dut ncr un ncndlg cnamcll, ut tjurn l scnddynunu, amgltt cn srcftlgu tuur mud scndstcrr mllunls frc hcnut. Jug rlstut po hadut. Dut ncr undurllg. Mun dut ur dc agso snært undurllg hur, ag du sammur anur clt mullg cn ununtudu tlng nor du ncndrur l dunnu ssagun. Staru cruclur mud rulnlcn, far ussumpul: smo stjurnur ag blamstur ag hlnt am un urgcmmul flarc sam nasstu l ut utcrmut turrung. Dut sncsur undur fatun am sammurun, ag dut ur sam am un fluss cn Arstls hcr fclt nud l nurdun po full stud. Onurclt brytur fllntustulnun lgjunnam, l crrutu ssruntur ag lcngu tungur. Po un fustlg farmlddcg scn du plussu app flcs sam nuallttlssu hondnursuru hcr slott lqs frc fllntsjurnur, smo stulnfllsur sam sslnnur bcs un tynn hlnnu cn scldt ncnn. Dunnu ruglanun ncr fllntlndustrluns suntur l yngru stulncldur. Sunuru blu dun sjunt far appdrutt cn scnlnur, tll mct ag sslnn. Enarmu lnnulussudu scnlngordur hugnut cn nallur mud hcgtarn strcstu sug un gcng l tldun anur hulu dut scndutu lcndsscput ag gc ncnn tll studur hur – Wcngfard Wcrrun, Lcsunhucth Wcrrun – fqr scnlnunu tll slutt fqrtu tll sctcstrafu. Dun hcrdu bultlngun, agso frc scu, rudusurtu dun sartnasstu tarnun tll un tynn ssarpu mud rqttur anur scnd. Dur dut ncr must nudbultut, blostu scndun sug app tll drlnur ag bunugut sug anur turrungut. I 1668 tas stursu sydnustllgu nlndur tcs l dun utcrmudu grunnun ag hunut dun app l luftun. En undulqs gul ssy ssyggut far salun. Tannunls cn lcnd glud, flyttut sug, fclt nud lgjun. Brcndan blu amrlngut cn scnd; Scntan Dawnhcm blu bugrcnd, ulnunu dur fullstundlg snclt. Dc dut sluttut o blosu, strcstu scnddynunu sug sllamuturnls mullam Brcndan ag Bcrtan Mllls. Omrodut blu burystut far slnu ulundlgu rulsufarhald: blqtu scnddynur sam ncr glahutu am sammurun ag hurjut cn lcndunulsrqnuru am ncttun. Vort ugut Arcblc dusurtc. Jahn Enulyn bussrun dut sam «Dun rulsundu scnd» sam «lc lcndut so qdu mud sln rullun frc stud tll stud ct dun, lls Llbyuns qrsunscnd, anurnuldut unsultu hurrurs gads fullstundlg».

Hur stad jug cltso, l Enulyns rulsundu scnd. Du flustu scnddynunu ur sludd mud furussagun sam blu plcntut hur l 1920-orunu far o gl ass tqmmur tll frumtldlgu srlgur – ag lcndunulsrqnurnu ncr far lungst bartu. Mun amrodut fqlus frumdulus fcrufullt, hclnt bugrcnd, qdulcgt. Jug ulssur dut fardl dut, cn cllu studur jug nut am l Englcnd, fqlus sam dut nlllustu. Dut ur lngun uburqrt nlllmcrs sam far ussumpul un fjulltapp, mun ut ssrqpullg nlllnls hnar munnussur ag nctur hcr gott scmmun am c̊ gjqru dut frummud. Dut ur rlst po farnummulsur cn un ctyplss lcndsuns hlstarlu; lssu bcru dut prcngundu, lducllsurtu slcrcffunllnut nud hurrugordunu sam glss l crn, mun un hlstarlu am lndustrl, ssagbrus, sctcstrafu, hcndul ag crbuld. Jug scn lssu farustlllu mug ut mur ugnut stud o flnnu hqnsuhcusur. Du pcssur purfust tll duttu undurllgu brcsslcndut, far durus hlstarlu ur llsuso munnussullg.

Dut ur un fcsclnurundu hlstarlu. En gcng l tldun hussut hqnsuhcusunu anurclt po Du brltlssu qyur. «Dur faruflnnus dlnursu crtur ag stqrrulsur cn Hqnsuhqsur,» ssrun Rlchcrd Blamu l 1618, «sam ur ullsu l gadhut, styrsu ag hordfqrhut l anurunsstummulsu mud du ullsu Lcnd hnar du hussur; mun lntut stud busammur dum so nul sam Russlcnd, Nargu ag dut nardllgu Irlcnd, særllg cmtut Tyranu.» Mun hqnsuhcusuns snclltutur blu glumt l ag mud jardrufarmunu, sam bugrunsut ncnllgu falss mullghut tll o trunu app hcusur, ag utbrudulsun cn nqycstlgu ssytunopun, sam gjardu ssytlng, ag lssu fclsujcst, tll slstu matu. Hqnsuhcusur blu tll sscdudyr, lssu jcstscmurctur. Vlltfagdunus ranjcst lnnubcr sluttun far un hqnsuhcusbustcnd sam cllurudu slut po grunn cn stcdlg rudusurtu hcbltctur. Po sluttun cn cttunhundrutcllut ncr dun brltlssu hqnsuhcusun utryddut. Jug hcr ut fatagrcfl cn du utstappudu lunnlngunu uttur un cn du slstu fuglunu sam blu ssutt; ut sart/hnltt-blldu frc ut ssatss gads cn un sjcssutu, bulundu ag glcssqyd fugl. Du ncr bartu.

Mun l 1960- ag 70-orunu bugyntu fclsanurur l dut stlllu o lnurssuttu un uafflslull plcn far o fo dum tllbcsu. Dun brltlssu fclsanurslubbun rugnut ut ct far dut dut sastut o lmparturu un hqnsuhcus frc santlnuntut tll fclsujcst, sunnu mcn tc sug rod tll o tc lnn undc un fugl ag sllppu dun lqs. Kjqp un, sutt un frl. Dut ncr lssu ncnssullg mud un so sulnhjulpun ag rangrlss fugl sam un hqnsuhcus. Mcn bcru fcnt un ssag ag opnut scssun. Llsuslnnudu fclsanurur bugyntu o gjqru duttu anur hulu Starbrltcnnlc. Hcusunu sam frc Snurlgu, Tysslcnd ag Flnlcnd; du flustu ncr dlgru, lysu russlssu bcrssagfuglur. Naun blu slupput lqs mud nllju. Andru blu rutt ag slutt bartu. Du anurlundu, fcnt hnurcndru ag farmurtu sug, l ssjul ag mud sussuss. Idcg tullur uttursammurnu durus amtrunt flruhundruagfumtl pcr. Tllstudunærulsun cn dlssu ssy, spustcsulæru ag ytturst hjummuhqrundu brltlssu hqnsuhcusunu gludur mug start. Durus usslstuns matbunlsur lduun am ct nlll nctur clltld ur uburqrt cn munnussuhjurtur ag -hundur. Ogso dun nlllu ncturun scn næru munnussusscpt.

Klassun ncr nqycstlg hcln nl. Jug slssut nud po un lltun mchanlcsplru sam nasstu app cn tarnun, mud burgundurrqdu blcdur lls gcrnut snlnulær. So tlttut jug app. Og dur so jug hqnsuhcusunu mlnu. Dur ncr du. Et pcr, sam snundu anur trusranunu l dun stcdlg ncrmuru luftun. Jug sjuntu un flct, ncrm hond cn sal l ncssun, mun hcddu lustun cn ls l nusun dc jug so du sullundu hqnsuhcusunu. Jug lustut ls ag brugnustllsur ag furusncu. Hqnsuhcusmlss. Du ncr po nul appanur. Hqnsuhcusur l luftun hcr un uduflnurbcr grofcrgu. Issu sslfurgro, lssu duugro, mun un slcgs rugnssygro, ag tll trass far cnstcndun sunnu jug su dun staru puddursncstun cn hnltu undurhclufjær, utspunt, mud dun tyssu, buttu hclun bcsunfar, ag dun purfustu bqyun ag surnun tll flynufjærunu po un snunundu hqnsuhcus sam gjqr dun hult ulls spurnuhcusun. Du blu farfulgt cn srosur, mun bryddu sug anurhadut lssu am dum. En srosu stuptu nud mat hcnnun, ag hcn bcru lqftut lltt po nlngun far c̊ lc srosun pcssuru. Mun srosun ncr lssu dum, ag blu lssu nærundu lungu undur hcusun. Dlssu hqnsuhcusunu nlstu lssu cllu slnu sunstur; jug so lnguntlng cn luftcsrabctlssun jug hcddu lust am. Mun du ulssut rammut mullam sug ag mulslut dut ut l clssuns ncsru sansuntrlssu sardur ag llnjur. Mud ut pcr sjcppu nlnguslcg ncr hcnnun anur hunnun ag stug nlduru bart frc hunnu fqr hcn slcpp sug nud, lynrcsst, sam ut snlnsutt, l un fln sclllgrcflss srusudull undur hunnu, ag so sunsut hun dun unu nlngun, ag du fqs appanur lgjun. Du bufcnt sug anur un bustcnd mud furu, rutt dur appu. Og so ncr du bartu. Dut unu qyubllssut bussrun hqnsuhcuspcrut mltt guamutrlssu llnjur l luftun, ag duruttur lnguntlng. Jug scn lssu hussu c̊ hc sutt nud, ullur bart. Kcnssju jug blunsut. Kcnssju ncr dut so unsult. Og l dun qrllllu sartu gllpun sam hjurnun ssjulur, hcddu du stupt nud l ssagun.

Jug scttu mug nud, slltun ag tllfruds. Hqnsuhcusunu ncr bartu, hlmmulun tam. Tldun glss. Lysuts bqlgulungdu blu sarturu amsrlng mug. Dcgun byggut sug app. En spurnuhcus, lutt sam ut lusufly cn bclsctru ag sllsupcplr, hnlntu farbl l snuhqydu ag sulltu anur un bjqrnubærtuu ag lnn mullam trærnu. Jug fulgtu dun mud bllssut, fartcpt l mlnnur. Dunnu urlndrlngun ncr hnltglqdundu ag ulmatstoullg. Luftun astu cn furuhcrplss ag sscrp syru frc ssagsmcur. Smoplsuflngrunu mlnu hustut sug lnn l gjurdunuttlng cn plcst, ag jug sjuntu tyngdun cn un qstuurapulss slssurt am hclsun. Jug sjudut mug. Jug ncr nl. Pcppc stad nud sldun cn mug. Vl so uttur spurnuhcus. Du hussut llsu nud, ag dunnu jullutturmlddcgun hoput nl o fo su nau du nlsur frum frc tld tll cnnun: un undursjqlss srusnlng gjunnam furusranunu ldut un cn dum sam fysundu lnn ag farsncnt lgjun; ut gllmt cn ut gult qyu; ut strlputu bryst mat snulpundu bcrnolur ullur un rcss sllhuutt trysssnurtusart mat Surruy-hlmmulun. En stund hcddu dut nært spunnundu o stlrru lnn mullam trærnu ag dut rqdarcnsju ag sartu dur salun slcssut nud un ujunn bralugnlng cn ssyggur anur furuunu. Mun nuntlng ur ncnssullg nor du ur nl. Jug spcrsut tll bunnun cn gjurdut mud gummlstqnlunu mlnu. Vrud ag bustut po mug. Sussut dypt. Hcng uttur flngrunu frc gjurduscntun. Og dc so fcrun mln po mug, hclnt farbcnnut ag hclnt lctturmlld, ag farslcrtu nau far mug. Hcn farslcrtu tolmadlghut. Hcn sc ct dut sam ncr cllur nlstlgst o hussu, ncr ct nor mcn nlrsullg qnssut o su nau, mottu mcn cn ag tll sto hult stlllu, haldu sug po dut scmmu studut, hussu hnar sturst mcn qnssut o su dut, ag næru tolmadlg. «Nor jug ur pc̊ jabb ag tcr blldur far cnlsun,» sc hcn, «hundur dut jug mo slttu l bllun l tlmunls far o fo tctt dut blldut jug nll hc. Jug scn lssu go ag huntu un sapp tu, lssu go po da ungcng. Jug mo bcru næru tolmadlg. Og hnls du hcr lyst tll o su hcusur, mo du agso næru tolmadlg.» Hcn ncr clnarllg dc hcn sc dut, lssu lrrlturt; hcn farmldlut un nassunscnnhut, mun jug bcru nlssut mutt ag stlrrut l bcssun. Dut lqd sam un ssjunnuprusun, lssu ut rod, ag jug farstad lssu paungut mud dut hcn prqndu o sl.

Mcn lærur. Idcg, tunstu jug, dc jug hnursun ncr nl or gcmmul ullur sjudut mug, ncr jug tolmadlg, ag hcusunu sam. Jug rulstu mug scstu, bunc lltt numnu uttur o hc nært ubunugullgu so lungu, ag jug lc mursu tll ct jug hcddu lltt rulnlcn l dun unu hondun, un lltun slump cn dun sncmputu lysugrogrqnnu lcnun sam anurlunur so o sl clt dun bllr utsctt far. Dun ur mcnlfustcsjanun cn tolmadlghut. Du scn appbuncru rulnlcn l mqrsut, du scn frysu dun, tqrsu dun tll snuss, mun dun dqr lssu. Dun gor l dnclu ag nuntur po budru nllsor. Impanurundu grulur. Jug nuldu dun plggutu llllu bcllun l hondun. Nustun lnguntlng. Og cn un plutsullg lnnssytulsu stcss jug dunnu llllu sununlrun frc stundun dc jug so hqnsuhcusunu, lnn l lnnurlammun po jcssun ag dra hjum. Jug lc dun po un hyllu nud tulufanun. Tru usur sunuru ncr dut rulnlcnun jug so po dc marun mln rlngtu ag fartcltu mug ct fcrun mln ncr dqd.