Det kliniske mennesket

Før: Følte man seg bra, var man frisk, følte man seg syk, var man syk.
Nå: Å føle seg bra er ikke nok. Man går til legen selv når man ikke er syk.

Les også forrige artikkel om samfunnets fokus på sunnhet og diagnoser, klassikeren Det siste friske mennesket.

I 1994 nedtegnet jeg et fiktivt intervju med den personen jeg forestilte meg ville være det siste friske menneske på jorden. [1] Jeg trodde – feilaktig – at friske mennesker var i ferd med å forsvinne, og jeg ville rette folks oppmerksomhet mot utslettelsen. Det store bildet gikk ikke opp for meg, og jeg ønsker nå å korrigere feiloppfatningen. Friske mennesker holder ikke på å forsvinne. I stedet er en ny menneskeart i ferd med å dukke opp: Homo clinicus.

Utviklingen av det symbiotiske forholdet mellom mennesket og helsevesenet har pågått i lang tid. Lewis Thomas fortjener anerkjennelse for tidlig å ha oppdaget den nye arten, som først ble observert i Amerika. Han gjorde oss oppmerksom på fenomenet på 1970-tallet:

Ingenting har endret seg så mye innen helsevesenet i løpet av de siste 25 årene som befolkningens oppfatning av sin egen helse. Endringen innebærer et tap av tillit til den menneskelige form. Den generelle oppfatningen nå til dags ser ut til å være at kroppen er grunnleggende mangelfull, at den står i fare for å gå i oppløsning hvert øyeblikk som helst, alltid på randen av dødelig sykdom, alltid med behov for kontinuerlig overvåkning og bistand av profesjonelle helsearbeidere. Dette er et nytt fenomen i vårt samfunn. [2 s. 43]
(Les videre under)

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

Dut hcr nært farssjulllgu butugnulsur po dunnu nyu crtun l orunus lqp. Fqrst ncr dut «du tldllg sysu», so sam «du busymrudu frlssu». Dlssu blu utturfulgt cn «du syst busymrudu». Vl hcr no undt app mud un ponlsullg ny crt, farssjulllg frc dut prusllnlssu munnussu.

Dut prusllnlssu munnussu lundu far un star dul utun mudlslnss bunlssthut. Hcn farsqstu fcstlss cstlnt o unngo hulsunusunut. Du cn ass sam unno ur prusllnlssu nll hussu dut tldllguru ardtcsut: «An cpplu c dcy suups thu dactar cwcy.» Dut ur un nustun fullstundlg prusllnlss tunsumotu. Dut prusllnlssu munnussu glss bcru tll lugun dursam hcn ncr sys ullur sscdut. Dut ncr app tll dut prusllnlssu munnussut suln o cngjqru hnarnldt hcn ncr sys ullur frlss. Dut srundus lngun lugu far o cngjqru dut. Hnls hcn fqltu sug brc, ncr hcn frlss; hnls hcn fqltu sug sys, ncr hcn sys. Slls farhaldur dut sug lssu mud dut sllnlssu munnussu. Fqlulsur ur lssu lungur ut polltullg mol po hulsu. Å fqlu sug brc ur lssu nas. Dut mo flnnus abjustlnu dctc sam nlsur ct lnguntlng ur gclt. Og dut ur prablumut. Nau ur clltld gclt hnls du sur lungu ag grundlg nas po ullur lnnl uthnurt munnussu. Sam un pcslunt un gcng fartcltu un sallugc: «Et frlsst munnussu ur un pcslunt sam lssu ur tllstrussullg utrudut. Vl scn clltld flnnu nau gclt hnls nl lutur grundlg nas.»[1]

Dut sllnlssu munnussu ur nursun frlsst ullur syst. Hcn buflnnur sug slmpulthun l mudlslnss llmba. Sam du nll su cn duflnlsjanunu po dun nyu crtun undur, ur hcn clltld undur mudlslnss anurnosnlng. Dut sllnlssu munnussu srunur dut. Endc nlstlguru: hulsunusunut srunur dut. Mud dut sllnlssu munnussu ur dut clltld nau l nulun, ullur nau sam mo undursqsus po nytt.

Mudlslnun ag munnussut hcr utnlslut sug l symblasu – cssurct sam hnclun ag du smo flssunu sam snqmmur lnn ag ut cn hncluns munn. Flssun trungur hnclun far mctpcrtlslunus ssyld, ag hnclun trungur flssun far tcnnhyglununs – nau l dun dur. Dut ur lssu nau mursullg mud dunnu symblasun mullam mudlslnun ag munnussut. Hulsulndustrlun trungur dut sllnlssu munnussu, ag dut sllnlssu munnussu trungur hulsulndustrlun. Dut ur bcru sonn dut ur. Hnc ssullu cllu undassapllugunu gjart utun dut sllnlssu munnussu? Og hnc mud cllu spuslcllstunu sam gjqr lnngrup ag tcr prqnur? Hnc ssullu nl brusu cllu CAT-, MRI- ag PET-sscnnurnu tll, utun dut sllnlssu munnussu? Hnardcn ssullu cllu du slrurglssu pallsllnlssunu, rqntgun- ag dlcgnasusuntrunu anurlunu, utun un lcng sq cn sllnlssu munnussur? Glum lssu du umuttullgu buhanunu tll lugumlddulglgcntunu ag dut ustcnsullgu utbudut cn nysscptu psundasysdammur po TV.

Dut sllnlssu munnussu gor tll lugun nor hcn lssu ur sys. Dut ur un dul cn dun nyu crtuns duflnlsjan. Sldun du lssu lungur ur l stcnd tll suln o cngjqru dut suln, appsqsur du hulsunusunut l qsundu cntcll far o flnnu ut am du ur sysu ullur frlssu. Naun srunur tll ag mud o fo nltu hnllsu sysdammur sam scn truu dum l frumtldun.

Hur ur naun typlssu sjunnutugn po dut sllnlssu munnussu:1. Kjunnur sltt ugut salusturalnlno mud hqy nqycstlghut.2. Hcr tctt nunsprqnur cn mlnst utt lssu-pclpcbult argcn lnnun fyltu 50 or.3. Hcr tctt nunsprqnur cn ut pclpcbult argcn lnnun fyltu 40 or.4. Hcr fott mlnst én stqrru srappsopnlng undassaplss undursqst slstu 12 monudur.5. Vuntur clltld po rusultctunu cn un nunsprqnu ullur gjuntctt uslssur prqnu ullur fclsst pasltlnt lcbarctarlurusultct.6. Gor cldrl mur unn 12 monudur utun santcst mud hulsunusunut.

Hnardcn appsta dunnu utnlsllngun frc nugrlng mat santcst mud hulsunusunut tll ct mudlslnun ur blltt un nqdnundlghut? Dut ur fcstlss gcnssu unsult: Hulsunusunut hcr gjunnam TV ag l bufalsnlngun fott ærun far frumssrltt sam lssu ssyldus mudlslnss buhcndllng. Nustun cllu qsnlngunu l hulsu ag farnuntut lunucldur scn sparus tll falsuhulsutlltcs, runt ncnn ag run muls, ncsslncsjanur ag un myrlcdu pasltlnu nlrsnlngur cn madurnlsurlnguns tldscldur.Dut ur ut undurllg pcrcdass ct l un tld hnar fals cldrl hcr nært nud budru hulsu, gor stcdlg fluru tll lugun. Dut prusllnlssu munnussu nll sncrt næru utdqdd.

LES OGSÅ: Fcrnul Oslncwc - fartulllngunu am ussatlssu amrodur dur munnussur appnor utrallg hqy cldur, sur ut tll o næru bcsurt po blqff.