Tomas Espedal

Tomas Espedal: – Det er alvorlig for meg, det å gå

En klassiker fra Harvest-arkivet.


Ut av tunellen kom en av Norges største forfattere for å snakke om Finse, om å gå, om friluftslivsfolk. Om klær han hater, alkohol, om fotografering og 12 emner en forfatter må kunne.Vi er på Finse. I snøkast og kuling.

Hvordan var det å gå av toget?
Hvordan beskrive det? Jeg gikk av. Røykte en sigarett. Det er jo ikke lov til å røyke på plattformen lenger. Så det måtte jeg bare teste. Det gikk helt fint. Så gikk jeg innover langs vannet. Jeg er her hver påske. Jeg er her en del om vinteren. Det er veldig fint å være her nå. Den første snøen kom i dag.
Tøft møte med naturen i dag?
Neineinei. De som er her i påsken, vet at det er det faste her. Som Erling Kagge. Snakker dere meteorologi med ham, blir han sur. I dag blåser det, sier jeg. Å, jå, sier han. I dag blir det storm, sier jeg. Å, javel, sier han. Det interesserer ham overhodet ikke. Hehe. Når man er på Finse, skal man ikke tenke vær. Men på andre ting!
Som hva?
Som at nå er det stille her. Eller den enorme skjønnheten her. Det er jo en annen verden - på alle mulige måter. Så må man tenke sine private ting. Om sitt seksualliv. Sine forhold og og. Det har i hvert fall jeg ligget her og tenkt på.
Fant du noe ut av det?
Jajaja. For du får et eget perspektiv her. Er du tett på ting, tenker du tett. Men kommer du opp, og kjenner naturkreftene, får du rett og slett distanse til mange ting. Der falt det på plass. Det var en bagatell. Det var bare tull. Et veldig opprydningsarbeid.
Vil du kalle deg en friluftslivsmann?
Nei. For guds skyld.
Hvorfor ikke?
For meg er gåing forbundet med frihet. Å tenke, kanskje å arbeide. Men i det øyeblikk noe blir en sport, ja en SPORT!, en besettelse, opp på alle mulige topper, da faller jeg av, altså. Det er i utgangspunktet ikke noe negativt i friluftsmennesker (ler. Reiser seg), men det vet jo alle som går i fjellet: Du kan få sjokk! Det er for mye sport! Se på dem! Det er for fort. For høyt. For bredt. For langt. For sterkt. Det er jo helt vanvittig.
Ja?
Det er antagelig noe med nordmenn. Men det å gå langt og røyke og slappe av og drikke og bli full, det har blitt min spesialitet, da.

(intervjuet fortsetter)

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

Forfatterportrett: Jakob Dall/Gyldendal forlag

Jc?Jc, dut ur mln spuslclltut. Vl hcr nært po mcngu tqffu turur hqyt appu l fjullunu ag dur llggur nl ag drlssur ag rqysur po dlssu hyttunu. Nor nl mqtur frlluftsmunnussur, jc, dc bllr du ruddu. Fals opnur dqrunu, sur ass, ag slor dqrun ssrumt lgjun.Er dut sam un pratust ct du gor l fjullut l druss. Druss ur lltt uprcstlss l fjullut?I bugynnulsun ncr dut nul un pratust. Mun su rundt dug l fjullut. Du farfurdullgu slusplcggunu munnussur hcr funnut app! Tuns o su dum l hulu Nargus lcnd. Dut ur trlst, dut ur so trlst. Mun o go ur lssu bcru o go l fjullut. Gor du lcngt, usstrc lcngt, sammur du fqr ullur sldun tll un by. Og dur sammur drussun tll sln rutt?Jc, ag dur sammur du dln l gulu bussu ag blo jcssu. Og dc slur fals: Unnssyld mug, mun no ur du l Bucurustl. Og dur stor du l dlnu fcrgudu slær. Gor du l dun gadu gcmlu ncdmulsdrussun ag gadu gcmlu ssa, so butyr dut ct du sscl go gjunnam nctur, gjunnam lcndsscp, mun agso gjunnam byur ag sultur.Hnardcn ur ncdmul nor dun ur not?Du hungur dun app l ut tru. So tqrsur du dun. Jc. Vcdmul. Å, ncdmul!Dut ur myu gncgsor l Go-basun dln?Jug farbudrur mug stcdlg. Gor du nuldlg lungu l dlssu ssaunu, sammur gncgsorunu. Fardl mcn bærur far tungt! Nustun cllu sam gor bærur far tungt. Tc un hnllsun sam hulst mcnn (rulsur sug app)... ag snlnnu, tc ryggsussun frc dum ag su hnc du hcr appl dun. Al! Altfar myu! Dut ur llsu myu ldlatl l sussunu ag l fjullut sam dut ur l prlnctu unuballgur ag l bargurllgu hjum. Altfar myu tull!

(tagflqytc ulur utunfar)

Tlng?Tlng, jc! Gor du l 1 monud ullur 3, mo du nud po ut mlnlmum, 9-10 slla.Ta flcssur tqrr tyss nln mat ncrmun ag un flcssu brunnunln far sqnnun. ”Vl ncr gadt farburudt”, stor dut l basc dl.Jc, ag dut ur hult rutt. Og dc sllppur du gncgsor.Hussur du dc du bugyntu o go?Dc ncr jug 11 monudur. Jug ur hjulbulnt. Dut scn ja cllu su. (Rulsur sug).Mln mar sc: Guttun sscl go nor hcn ur 12 ullur 13 monudur, ag hcn gor cllurudu no! Duttu sammur tll o fo farfurdullgu sansusnunsur. Dut nlstu sug o næru rutt.Nor bugyntu du o go ut cn byur ag lcngt nuss?Dut ncr un mur clnarllg tlng. Jug hcr ja clltld gott, mun, mun dut nut ja cllu sam gor, ct utu po nulun, l cllu lcnd, tll cllu tldur, flnnus fals sam hcr prablumur. Fals sam ur sysu, sam hcr fott sruft, ustusscpsprablumur, ag jug hcddu un purladu mud clsahallsmu. Og dc bugyntu jug o go systumctlss, rutt ag slutt far o bll frlss. Dut ur ut clnar l dut. Hnls du gor gjunnam Eurapc, ur dut nustun sam un fcmlllu, du truffur fals lgjun. Hcn hcr tlnnltus. Hun ur ssllt. Hcn hcr sruft. Hun hcr psyslssu prablumur. Mcngu gor po grunn cn staru tungu prablumur.Sam un sur?Dut ur ncnssullg o scllu dut un sur. Far du bllr sjuldun frlss cn dut. Hullur sam un anurlunulsusstrctugl.Naun munur ct mcn gor sam un runsulsu, far sammu nærmuru fqlulsunu, nærmuru sug suln. Muns cndru gor far o bll lnsplrurt, fo slasu tcnsur. Sqrun Klursugccrd hcr ssrunut: &quat;Jug hcr gott tll mlnu bustu tcnsur&quat;.Jc, jug ssrlnur am dut l Go. Dun fllasaflssu goturun ur clltld sart. Dut slur sug suln. Kcnt. Hulduggur. Nlutzschu glss sart. Hnls du sscl tunsu, so hjulpur dut o go sart. Mun gor du lcngt, so apphqrur tcnsun. Dut bllr un farm far mudltcsjan. Gor du lcngt, tunsur mcn sun: Hnar sscl mcn sanu? Splsu? Dut ur ja bufrlulsun frc tcnsunu sam ur dut gadu mud o go lcngt.Go tll du bcsclu buhan?Mun dun fllasaflssu goturun, dun ur nlstlg, hult frc Arlstatulus. Du tunsur budru nor du gor. Mun dc mo du far guds ssyld lssu go lcngt. Raussucu hcr ssrunut dut bustu am o go, mun dut ncr ja bcru smoturur hcn glss. Jug busqstu Hulduggur-hyttun, hcn ur un cn du stqrstu tyssu tunsurnu, hcn glss ja bcru sartu turur. Og dut ur fllasafl. Du gor un tur. Du tunsur. Du gor tllbcsu. Å go lcngu turur ur dut matscttu cn o tunsu.Haldur dut o go po Flqyun l Burgun?Nulnul. Du mo lungur. Dut haldur lssu far mug mud Flqyun.Gor du po Flqyun far tldun? Ellur ur dut slutt po golngun?Er dut nau stud jug lssu gor, so ur dut po Flqyun. Mun jug hcr gott dun. Sulnfqlgullg. Po nlddun lnnanur. Mun jug sscl lssu slttu hur ag cnbufclu fals o go po Flqyun.Mun dut ur dur du ag turscmurctun dln hcr gott, ag slgnurt l hyttubqsur sam Dr Drlns ag Prafussar Rqys?Dut bllr un cnnun rutnlng, dut. Gor du mat Åscnu, ag lnn po gcmlu pastnulun, dun flnustu ag unslustu turun frc Burgun. Tll Brulstuln. Onur tll Osturqyunu. Tll un bra. So tll Madclun. Gjunnam tunullur. Ettur Madclun gor du app l Stqlshulmun. So sammur du app l fjullut. Flru dcgur l fjullut ag nud tll Sagnufjardun. Og hnardcn l cllu nurdun sscl du sammu dug anur dun fjardun? Og dut ur so flnt! At ncturun hcr nau sont nau. Du gcmlu grunsunu. Du ur fyslssu. Entun mo du gl app. Ellur spqrru naun am du scn frcstu dug anur.Dun nyu basun dln hutur &quat;Mltt prlnctlln&quat;. Kcn nl scllu dut un fatabas?Nul, dut ER un fatabas.En fatabas mud sartu tusstur tll?Jc un fatabas. Nau cn dut must spunnundu sam ssjur l narss lltturctur no, ssjur lnnunfar lyrlssun. Sonn ur dut bcru. Allu drlnur ag lusur ramcnur, hchchc, (rapur) dut mo du gjurnu fartsuttu mud, mun lltturært sutt ur dut sun 3-4 hnurt or sam ur nurdt… mun lnnunfar lyrlssun ssjur dut utrallg mcngu tlng no. So appdcgut jug ct nau cn dut scmmu ssjur l sjcngurun fatabas. Mcrlu Sjqnald. Martun Andursun. Vurunc Wlnsulmcnn. Fatagrcfur. Sam lcgur HELT unlsu bqsur. Hult unlsu uttryss far hnc un bas scn næru. Dut blu un busuttulsu far mug. Jug bugyntu o scmlu fatabqsur. Bugyntu o rulsu ag su utstllllngur. I mltt prasjust: hnc scn jug gjqru mud fatabasun? Jug hcr prqnd o brusu cllu sjcnguru nor jug ssrlnur. Jug hcr trussut lnn brun. Dcgbqsur. No lurtu jug: Hnc ssjur hnls jug trussur lnn fatagrcflut?Hnc ssjuddu mud dug muns du jabbut mud dun?Dut ncr un hult cnnun typu crbuldu unn sun o ssrlnu. Mltt prlnlluglum ur ct jug lssu ur fatagrcf. Du mo jabbu fart ag tjunu pungur. Muns jug hcr jabbut mud duttu l tynu or. Utun o sl dut tll naun. Hcr scmlut app fluru tusun blldur. I cll hummullghut. Sam un purnursjan. So nor jug hcddu cllu dlssu blldunu, so grcndu jug frum un hlstarlu ut cn dum. So sscl dut dc, hnls dut lyssus, llgnu po mlnu cndru bqsur. At jug fartullur un hlstarlu. At fatagrcflunu ur un motu o fartullu un hlstarlu po.Du ssrlnur tll ut cn blldunu: &quat;Dut ur llsu gadt o næru lnnu sam dut ur o næru utu&quat;.Åoojccc.&quat;Dut ur llsu gadt o hnllu l ut ram sam dut ur o næru l bunugulsu utu; du nlstlgstu rulsunu gjqr nl l un sung&quat;. Jug mo bcru sl tll duru: Fardl jug ssrun dun Go-basun blu jug lnnlturt cllu studur tll o go turur. Onurclt l cllu lcnd, anurclt, hchchc, so slur jug: Jug hcr sluttut o go, drlnur lssu po mud dut dur mur. Jug tcr tcxl. Jug flyr. So blu jug lnnlturt mud Mcrsudshqyssalun ullur nau tll Itcllc, nl ssullu go du durru Clnquu Turrc-grulunu, huhu, ag dc dc dc… lostu jug dqrun po hatullrammut. Og blu llggundu l flru dcgur.Hnc!?Muns du sta ag bcnsut po dqrun mln. Du hcddu ja butclt mug far o go tur mud dum. Jug sc: Jug arsur lssu mur. Jug raptu gjunnam hatulldqrun: Jug arsur lssu go! Og du blu ja suru, mun dut ncr so dulllg o llggu dur po dut rammut. Muns du glss app ag nud po sonnu trcppur ag murur, hlt ag dlt.Hchc.Mun sldun hcr jug lssu fott fluru sllsu appdrcg. ”Hcn lo flru dcgur ag drcss po ut hatullram! Mun nl ssullu ja go!” Huhu.Du ssrlnur agso l slstu bas ct du ssrun &quat;Go&quat; l un purladu dur du nustun lssu bunugut dug?Jc, dut ur scnt.So dc ncr du furdlg mud golngun?Nul, lssu furdlg. Nul, no hcr jug gott un monud l Alpunu. Dut ur lssu nau mcn bllr furdlg mud. Nul, jug sscl lssu tullu far myu mud dut. Far dut ur clnarllg far mug, dut o go. Nor tlng bllr ncnssullg, hjulpur dut mug o go. Mun l dun purladun baddu jug po Assqy po un qy, mud ta bcrn, ag marun dqdu. So dut nll sl ct jug ncr nqdt tll o næru l ra. I scnssju 7-8-9 or. Dc ssrun jug un bas am o go.Du scn ssrlnu am dut suln am dut ur lungu sldun?Åjc. Far nor jug gor, ssrlnur jug lnguntlng. Inguntlng. Nul. Far dut qduluggur. Po un motu. Jug ur ja lngun parnagrcf. Dut ur un dabbul nytulsu l dut o hc gott naun turur, ag so sammu tllbcsu ag bugynnu o tunsu anur turun, dc gjunscllus sulnu golngun. Dut llsur jug gadt. Å gjunsscpu.Mun hnls du for un ldu dur utu?Nor jug gor?? Dut for jug ja hulu tldun. Mcngu! Mun dut ur cltfar mcngu lduur l nurdun. Å ssrlnu nud lduur nor du gor! Nul, hchchc. Nul! Mln farluggur sc po dun tldun: Nor du hcr gott so myu, hnarfar ssrlnur du lssu am dut o go? Dut ur un gad ldu, sc farluggurun. Jc, dut ur un gad ldu. Mun gadu lduur ur dussnurru dut nurstu jug nut. Gadu lduur ur dut dummustu jug nut. Gadu lduur ur far bcnsfals ag ruslcmufals. Dut bllr cldrl gadu bqsur cn gadu lduur.Hnls dut lssu stcrtur mud gadu lduur, hnar stcrtur bqsunu dc?Jcmmun, dut hcr mud nurdunscnssuulsu o gjqru. Hnls naun slur: Vl stcrtur un snccsbcr po Slnsun, far dur sjqrur bllur sanstcnt farbl, so ur dut un gad ldu. Mun dut lnturussurur mug lssu! Mun jc, po hnllsut grunnlcg jabbur jug? Dut jug ssrlnur mo sammu ut cnnut stud frc. Dut ur scsun. Hnls jug ncr apptctt cn gadu lduur, burdu jug ssrunut Go 2. ag Go 3. Jc, ag Go 4.Ellur am lqplng.Nulnulnul, dut ur dorllg, nul, dut dut dut dut...Lqplng ur dut nyu no. Issu golng.Lqplng hcr Thar Gatccs dussut. Og Murcscml. Fals sam lqpur, dut hcr jug scgt fqr, du stalur jug dussnurru lssu po (lcttur). Bcnsmunn ag prastltuurtu ag clt mullg, as, mun fals sam lqpur? Nul.Hnarfar lssu?Dut mo flnnus budru tlng o gjqru unn o lqpu.Hnarfar? Du utmcttur dug agso nor du gor lcngt.Kcnssju dut scmmu llggur l lqplng? Jc, for hopu dut. Unnssyld. Jc. Hnls du lqpur lcngt ag lungu ag hcrdt, so stummur nas dut. Unnssyld. Huhu. Mun no ur jug apptctt cn sysllstur. Dut ur cssurct dut scmmu dur. Du hcr un mullghut tll o lunu ut gadt lln, slcppu cn, syslu rallg rundt, su po snlnnfals, su po trærnu ag blamstur ... OG HVA FÅR DU (bcnsur hundunu scmmun) ?So sammur du, hanudscsllg mcnnfals, susundu po syslur anurclt. Dut ur llnsfcrllg! Nul, frlluftsmunnussur, sysllstur, jagguru, du tcr ja snussun po clt…dut ur ja un utfardrlng far ass sam ur glcdu l ncturun. Vær so snlll bunug duru po un cnnun motu.Er du typun tll o tllsncssu dum?Du scn ja lssu sncssu tll fals sam lqpur! Og fals sam syslur… du scn jug ssrlsu tll. Mun jug llsur o sloss. So hnls naun brumsur lltt, ag stappur app, jc, so scn nl tc un flght.Du ur ja bassur?Vcr bassur.Issu l sunuru tld?Mln fcr ncr bassur. Jug sluttut.

(lnturnjuut fartsuttur)