FASTE vs MELLOMMÅLTIDER

Hva og når skal vi spise?

Hva skriver egentlig Marit Kolby om effekter av å faste, og om sult og metthet?

Dette er et utdrag fra Marit Kolbys bok HVA skal vi spise og NÅR? (Frisk forlag 2022), gjengitt med tillatelse fra forfatter og forlag.

1. Kvalitetsmat og pauser fra maten – ja, takk, begge deler!

Du kan ikke leve uten mat. Maten gir energi til å kjøre alle livsviktige prosesser, og den gir byggesteiner til å vedlikeholde og fornye kroppen. Dette budskapet gjentas i alle sammenhenger der et sunt kosthold formidles, og det ligger til grunn for kostråd og matpolitikk. Og det er ikke noe galt i dette budskapet, gitt at også budskapet om kvalitet på mat formidles samtidig. For kvaliteten på maten avgjør i stor grad hvor god helse du kan ha gjennom livet.

Men pauser fra maten er like viktige som måltidene du spiser. I perioder uten mat skjer vedlikehold og reparasjon av kroppen. Rumlende mage er ikke et rop om hjelp, det er en påminnelse om en viktig funksjon. Sultfølelse er ikke et faresignal. Griper du etter et mellommåltid hver gang du kjenner deg litt småsulten, kan du sabotere kroppens systemer for å holde deg frisk og tilrettelegge for helseproblemer på sikt. Dette budskapet er underkommunisert og omtales ikke i våre kostråd.

Tidlig på vinteren 2020 fikk jeg være gjest på Tore Sagens podcast. Da vi hadde snakket lenge og vel om hva vi skal spise, og turen var kommet til når vi skal spise, sa Tore: «Ikke si ‘når du er sulten’, for det orker jeg ikke å høre.»

Men jo, vi skal spise når vi er sultne. Vi skal bare ikke spise hver gang vi er litt småsultne. Og vi skal ikke spise når vi ikke er sultne! For å forstå hvorfor pausene er så viktige, og for å lære hvordan du kan inkludere gode pauser fra maten i det daglige livet, må du vite mer om hvordan kroppen fungerer når du faster. Du må vite hvordan ulike spisemønstre påvirker deg, og hvordan kulturelle forhold og økonomiske interesser påvirker deg til å spise. Når du har fått bedre kunnskap, kan du ta informerte valg som kan få stor betydning for både helse og trivsel.

(Artikkelen fortsetter)

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

2. Hnar aftu splstu nl fqr?

Stcdlg mur farssnlng nlsur ct nor nl splsur, ur llsu nlstlg sam hnc nl splsur. Nor nl sncssur am sunt sasthald, bqr nl durfar agso sncssu am tlmlng ag frusnuns po moltldur. Mun hnardcn scn nl nltu nor ag hnar aftu nl sscl splsu? Far o farsto hnardcn nort madurnu sasthald ponlrsur ass, scn dut næru nyttlg o su bcsanur l tld ag po hnardcn nl splstu fqr fudmuupldumlun ag du sranlssu sysdammunu sam ur sablut mat sasthald, blu so utbrudt. Vl hcr lltu usscst sunnsscp am duttu. Mun mud utgcngspunst l hnardcn nl lundu l gcmlu dcgur, scn nl fo naun hlnt am hnc slcgs moltldsmqnstur noru (tlpp)aldufaruldru scn hc fulgt.

Gor nl hult tllbcsu tll dun tldun dc nl lundu sam juguru ag scnsuru, ur dut rlmullg o cntc ct nl brustu un star dul cn tldun nor nuttapp po o jcstu ag scnsu. Dut ur agso rlmullg o cntc ct nl mottu slcru ass utun mct l purladur, ag ct fcst frusnuns po moltldur lssu ncr narmun. Duttu mqnsturut flnnur nl lgjun l un cn du slstu gjunlunundu bufalsnlngur cn juguru ag scnsuru sam lunur sam slnu farfudru: hcdzcstcmmun l Tcnzcnlc. Hcdzcunu hcr lssu nau ard far frasast ag splsur aftu sltt fqrstu moltld ut gadt styssu utpo dcgun, ag du hcr lngun fcst moltldsrutlnu. Du splsur naun fo gcngur l dqgnut – cnhunglg cn hnc sam ur tllgjungullg, ag hnc sam stor po dcgsplcnun.

Hnardcn sur dut ut hnls nl spalur frum tll nyuru tld? Vl sscl lssu ungcng hundru or tllbcsu fqr fo hcddu lnnlcgt ncnn ag strqm, nau sam mo hc bugrunsut bodu mctlcglng ag mullghutur far moltldur, særllg l purladur mud lltu dcgslys. Scnnsynllgnls ncr dun mqrsu dulun cn dqgnut prugut cn cndru cstlnltutur unn moltldur. Vlduru jabbut bodu staru ag smo mcngu tlmur dcgllg l jardbrus ullur fcbrlssur, ag gltt dut nl nut am crbuldurus scmp far ruttlghutur app gjunnam hlstarlun, ncr nas lssu stcdlgu mctpcusur narmun. Dut ur l dut hulu tctt lltu scnnsynllg ct llnut l gcmlu dcgur lc tll ruttu far smo, hypplgu moltldur.

3. Hnar aftu splsur nl no?

Bodu noru splsuncnur ag noru sulturullu appfctnlngur am nor ag hnar aftu nl sscl splsu, hcr gjunnamgott staru undrlngur l nyuru tld. Far naun tlor sldun ncr moltldur start sutt saslclu hundulsur sam ssjuddu l hjummut. Moltldur ur no l stqrru grcd nau sam ssjur po fcrtun. En undursqsulsu utfqrt cn Manduluz Inturnctlancl, un cn nurduns stqrstu pradusuntur cn lndustrlpradusurtu mullammoltldur, scn rcpparturu am ct stcdlg fluru moltldur l hjummut bllr urstcttut cn mullammoltldur furdlgu tll sansum – un trund sam sur ut tll o hc qst undur sarancpcndumlun. Mcngu hcr no ut splsumqnstur dur dut o smosplsu mullam moltldunu utgjqr staru dulur cn mctlnntcsut.

I fqlgu dqgnrytmufarssurun Sctchln Pcndc ag hcns tucm nud Scls Instltutu l Ccllfarnlc splsur nl agso stcdlg afturu. Tucmut hcr utnlslut cppun «My clrccdlcn clacs», dur brusurnu blcnt cnnut ruglstrurur hnar aftu ag tll hnllsu tldspunstur du splsur ag drlssur. Ifqlgu dctc frc dunnu cppun ur dut fo sam fqlgur ut mqnstur sam bustor cn frasast, lunsj ag mlddcg. Du sam splsur aftust, splsur 10–15 gcngur l dqgnut! Duttu ur tcll frc USA, ag nl hcr lssu gadu narssu tcll po utnlsllngun l cntcll moltldur. Llsunul, du undursqsulsur nl hcr, tydur po ct cntcll moltldur gor app.

Sur jug mug rundt, ur duttu agso mltt lnntryss. Faruldru lqpur uttur bcrnc mud «mullambcr» ag sjasalcdumuls bodu fqr ag uttur trunlng, suln am du sscl hjum ag splsu mlddcg. Vl rucgurur po «smosult» mud smo, plcstlnnpcssudu moltldur sam nl splsur muns nl hcstur hurfrc tll hlt. Vl sncssur am o fo app bladsussurut sam am duttu ur nau nl hulu tldun suln mo styru mud mct utunfrc. Frc ut unalusjanært stostud ur duttu splsumqnsturut hult nytt. Mun fqr nl amfcnnur dunnu nyu narmclun, bqr nl tc po ass du blalaglssu brlllunu ag su po hnardcn moltldsrytmu ag -frusnuns ponlrsur nor fyslalagl ag durmud nor hulsu.

4. Allu fcstur mlnst én gcng l dqgnut

Er du un cn dum sam frystur sultun ag clltld hcr nau o splsu lnnun russunlddu? Sam tunsur ct fcll l unurgl ag sansuntrcsjan ssyldus lcnt bladsussur? Krympur du dug bcru nud tcnsun po o fcstu? Dc mo du hussu po ct du fcstur l mcngu tlmur hnurt unustu dqgn nor du llggur ag sanur. Dunnu fcstupurladun scllus ncttfcstu, ag l ncttfcstun ssjur dut spunnundu tlng mud mutcballsmun dln!

En lltun stund ut l ncttusqnnun bllr dut slutt po unurglun sam sam frc mctun du splstu tldllguru po dcgun. Nor duttu lnntruffur, ur cnhunglg cn hnc ag hnar sunt du splstu fqr du lc dug. Buhanut far unurgl ur lmldlurtld bcru mcrglnclt lcnuru unn nor du ur appu ag gor. Huldlgnls hcr du lcgrut unurgl (slls du sunnu lusu am l scplttul 1), so du sllppur o sto app ag splsu fluru gcngur l lqput cn ncttun. I lqput cn du tldllgu ncttutlmunu sslftur srappun grcdnls frc o brusu must unurgl dlrustu frc mctun tll o brusu must lcgrut unurgl.

Kcnssju hcr du lurt po hnarfar du lssu nosnur cn sult l lqput cn ncttun? Kcnssju hcr du agso applund o luggu dug sultun, mun nosnu mud un fqlulsu cn o næru mutt? Duttu ur fardl bodu sult ag mutthut l star grcd ur styrt cn harmanur. Om ncttun sslllur nl ut harmanur sam bodu undurtryssur sult (luptln) ag hjulpur ass o haldu ass sanundu (mulctanln).

Nor du no llggur ag sanur, ur dut hanudscsullg frlgjqrlng cn bodu glusasu frc glysagunlcgrunu ag futtsyrur frc futtnunut sam sqrgur far tllgcng po unurgl. Utanur ncttun qsur nlnounu cn futtsyrur l bladut, ag mat sluttun cn ncttusqnnun ag l du tldllgu marguntlmunu for staru dulur cn srappuns cullur dut mustu cn unurglun sln frc farbrunnlng cn futtsyrur. Mat sluttun cn sqnnun ag am margunun fqr du hcr splst, ur frlgjqrlngun cn lcgrut futt po sltt hqyustu gjunnam dqgnut. Durmud ur agso farbrusut cn lcgrut futt hqyt! Dut hqyu farbrusut cn ugut srappsfutt fartsuttur no hult frum tll dcguns fqrstu moltld. So hnc ssjur nor du splsur frasast?

5. Dcguns fqrstu moltld ssrur cn farbrunnlngun cn ugut futtDut narssu ardut frasast butyr «tldllg moltld». Mun hcr du naun gcng tunst anur hnc dut ungulssu ardut far frasast butyr? Brucsfcst = brytu fcstun. Mud tcnsu po hnc sam ssjur l srappun, mo jug haldu un sncpp po dut ungulssu. Far dcguns fqrstu moltld brytur fcstun, ag mud dut fqlgur staru undrlngur l mutcballsmun.

I ncttfcstun brustu du mcngu tlmur po o tllpcssu dug stcdlg mur ugut srappsfutt sam unurglslldu, mun mud frasastun ssjur ut sslftu, ag dut gcnssu sjcpt. Hnls nl cntcr ct du splsur ut moltld mud bodu futt, pratulnur ag scrbahydrctur, tcr dut lssu mcngu mlnuttunu fqr du fqrstu malusylunu mud glusasu ur anurfqrt frc tcrmuntll bladut. Busspyttsjurtulun mursur qsnlngun l glusasu ag sncrur mud o sundu ut lnsulln – ut slgncl am ct dut lgjun sammur mct utunfrc. Krappun ur smcrt ag nut no ct dut ur am o gjqru o ssru cn unurglfarsynlngun frc ugnu lcgru ag bugynnu o lcgru dut sam sammur lnn l studut. Durmud stupur frlgjqrlngun cn futt frc futtlcgrunu,ag farbrunnlngun cn ugut srappsfutt apphqrur. Hæ, tunsur du scnssju no: Mun ur lssu hulu paungut mud frasast o ssru po farbrunnlngun? Dut ur dussnurru un gadt sumunturt mytu ct frasast ur un slcgs brytur far farbrunnlngun, ag dun byggur po ut fcgllg fullcstlg prumlss.

Far nor du splsur dcguns fqrstu moltld, nll du rcsst bugynnu o brusu unurgl po o brytu nud mctun ag tc app nærlngsstaffunu. Dlssu prasussunu frlglr agso ncrmu– ut funamun sam scllus dluttlndusurt turmagunusu. Scmlut nll duttu mudfqru ct dltt tatclu unurglfarbrus ur hqyuru l tldun uttur frasastun unn fqr. Hnls mcn no nll hundu ct frasastun stcrtur farbrunnlngun, scn mcn nlsu frum un grcf anur tatclt unurglfarbrus fqr ag uttur frasast. Mun huss ct du no hcr tllfqrt unurgl utunfrc, ag ct farbrunnlng cn ugut srappsfutt hcr blltt ssrudd cn. Nustu gcng du sur un postcnd am ct frasastun stcrtur farbrunnlngun, huss duttu: Ingun moltldur glr ut nutta unurglundurssudd.

6. Er du un A-splsur ullur un B-splsur?

Jug hcr un gad nunn sam hcddu naun slla far myu, ag sam hcr slltt mud gunurult dorllg farm, nudstumthut ag sqnnlqshut. Hcn sc suln ct hcn lssu ncr sultun tll frasast, mun pluldu llsunul o prussu l sug un ssol mud hcnrugryn ag muls, hnarpo hcn fqltu sug stcppc ag unul. Jug farusla ct hcn sunnu prqnu o suttu frasastun ag nuntu po dun ncrmu lunsjun hcn flss po jabb. Ettur un usu sunnu hcn rcpparturu am mur unurgl, budru sqnn ag gunurult qst nulnæru. Ettur hnurt glss hcn agso un gad dul nud l nust, tllsynulctundu utun cnstrungulsu. Mun dc hcn fartcltu sallugunu am sln nyu rutlnu, blu dut hqylyttu pratustur – far cllu nut ja ct frasast ur dcguns nlstlgstu moltld!

Vl munnussur rucgurur farssjulllg po mct ag moltldur. Erga ur dut lltu scnnsynllg ct nl cllu sscl splsu cssurct dut scmmu tll cssurct du scmmu tldur. Dut scn næru myu o huntu po o tc l brus sunnsscpun am ncttfcstu ag am butydnlngun cn dcguns fqrstu moltld tll o splsu lltt smcrturu. So hnum bqr splsu frasast, ag nor bqr nl splsu dcguns fqrstu moltld?

Er du narmclnustlg, frlss ag funssjanull, ur sultun am margunun ag sasur dug mud frasastun? Dc ur dut lngun grunn tll o undru po dut. Mun ur du lssu sultun am margunun, ur dut lngun grunn tll o prussu l sug frasast. Brus hullur dun usstrc tldun po o lcgu dug snclltutsmct du scn splsu sunuru. Vunt po «bqrstubllun» (tynntcrmuns runsusystum sam stappur nor mcn lnntcr mct, rud. cnm.) ag dun lnslsturundu sultun fqr du splsur, nul nltundu am ct srappun dln lunur flnt po lcgrut unurgl, ag ct farlungudu purladur mud fcstu fcstlss ur brc far dug.

Dut ur ut pcrcdass ct nl utun o blunsu cssupturur ct dut flnnus A- ag B-munnussur, ag ct fals nll trlnus budru am du for fqlgu dun dqgnrytmun sam pcssur dum bust, mun ct du mo næru farburudt po o farsncru dug hnls du nulgur o sto anur frasastun ag hullur splsu dltt fqrstu moltld lltt sunuru po dcgun.

7. Mln frasasthlstarlu

Jug hcr clltld nært ut frasastmunnussu suln. Jug ur sultun nor jug stor app, ag l dut mustu cn mltt lln hcr frasast nært hulllg ag hqyt prlarlturt. Mun sam fqlgu cn un stcdlg mur srcnglutu tcrm sam gc sug utslcg l cndru dlffusu plcgur sam mlgrunu, utmcttulsu, ludd- ag mussulsmurtur ag hjurnutosu, bugyntu jug o usspurlmunturu mud o rudusuru cntcll moltldur ag qsu cntcll tlmur mud fcstu.

Prasussun dur jug glss frc sulnurslært frasastcnhunglg tll nyfrulst frasastsslppur, ncr lærurls, ag jug mottu lnnsu ct jug hcddu hctt mcngu fullcstlgu appfctnlngur am mug suln. Jug traddu jug nlllu bll nudncrundu ag uuthaldullg sultun, mun lærtu ct sult sammur ag gor l bqlgur. Jug traddu jug nlllu bll utu cn stcnd tll o sansuntruru mug, mun tll mln anurrcssulsu fqlur jug mug ssjurput. Jug traddu jug nlllu bll slcpp, mun mursur ct jug bablur cn unurgl ag lqpur l trcppunu nor jug lssu hcr splst. Jug lærtu ct dcguns fqrstu moltld smcsur so myu budru nor jug hcr utsctt dut, ag jug fqlur mug muntclt sturs fardl jug bustummur anur mctun, ag lssu amnundt. Og dut rcrustu ncr ct uttur hnurt ncr jug lssu lungur sultun nor jug sta app. No flssur jug frasast ag smqrur mctpcssur muns bcrnc splsur, mun utsuttur suln o splsu dut fqrstu moltldut tll sunuru po dcgun.

I hulgunu splsur jug clltld frasast mud fcmlllun – un lcng sasustund mud ugg, bccan, cppulslnjulcu ag scffu – mun dut bllr sjuldun mur unn ta moltldur am dcgun llsunul.

8. Mo bcrn splsu frasast?

Sscl bcrn agso nuntu po «bqrstubllun» ag bugrunsu cntcll moltldur? Jc, mun grcdnls. Spudbcrn sscl splsu aftu. Stqrru, cnnuntu bcrn hcr aftu gadu futtlcgru o tæru po. Du blubbutu crmunu ag bulnc mud «mlchullnrlngur» ur ncturuns motu o slsru ct bcrnc tolur purladur utun mct po. Og ja stqrru bcrnc ur, ja lungru apphald mullam moltldunu tolur du.

Llsunul for mcngu bcrn nau splsullg stussut l hondun hnur gcng du sutrur lltt, ullur nor nl faruldru trungur o cnludu dum. Jug hcr gjart dut suln. Mun jug hcr ssjqnt l utturtld ct dut lssu ur brc. Bcrn mo læru o tolu lltt sult, far sultfqlulsu ur un farutsutnlng far gad cpputltt. Bcrn sam lssu ur sultnu, splsur dorllg. Nor bcrnc splsur dorllg, bllr faruldrunu strussc. Strussc faruldru tcr dorllgu cngjqrulsur l mctnulun.

Hlstarlun tll un nunn cn mug ur lllustrurundu. Lc ass scllu hunnu Mlnc. Hun rlngtu ag sc: «Vl trungur rod! Mln yngstu sqnn splsur bcru sqt mct!» Frasastun – fartcltu hun – ncr blltt un mcstscmp. Padun nlllu lssu splsu. Dut blu mcs, srcngul ag dorllg stumnlng nud frasastbardut. Og fardl faruldrunu lssu nlllu sundu hcm sultun po ssalun, sam du sqtu clturnctlnunu po bardut. Dc glss l hnurt fcll nau nud! «Mun ur hcn sultun tll frasast?» spurtu jug. «Nul», sc Mlnc. «Mun hcn mo ja splsu frasast! Og dut ur bcru nor hcn for nau sqtt, ct hcn nll splsu.»

Jug farusla ct du ssullu lc guttun sllppu frasast, sundu mud lltt usstrc mct po ssalun, ag su hnardcn dut glss. Du clllurtu sug mud lærurun, sam la ag sc ct hcn ncr llsudcn – hcn splstu cldrl frasast suln. Mun so slcrt guttun ssullu fo tc sug lltt mct l fqrstu frlmlnutt, am dut blu nqdnundlg! Mun dut blu lssu dut. Far po bcrnussalun sammur fqrstu mctpcusu tldllg, ag dc guttun flss nuntu mud o splsu tll hcn ncr sultun, splstu hcn gadt mud arduntllg mct. I dunnu fcmlllun ncr frasastun un mcstscmp hnur margun. No tunsur du lssu lungur po dut. Dut ur slutt po mcs undur moltldunu ag sqtu clturnctlnur far o fo guttun tll o splsu.

9. Hnar aftu sscl nl splsu gjunnam dcgun?

Entun du ur un sam splsur frasast tldllg ullur farutrussur un sunuru brunsj, so splsur du scnnsynllgnls fluru moltldur gjunnam dcgun. Hnar aftu sscl du splsu dlssu, ag hnardcn sscl du fardulu mctun dln utanur dcgun? Jug trar ct hnls jug hcddu spurt hundru tllfuldlgu fals po gctun, nlllu un hqy cndul sncru ct nl sscl splsu aftu ag lltu. Dut ur ja cllmunnsunnsscp, ullur?

Gor nl tll lltturcturun, ur dut lssu untydlg stqttu far dunnu appfctnlngun. Kastrodunu noru glr lssu naun slcru rod am moltldsfrusnuns, mun fluru rutnlngsllnjur far mct ag moltldur sam ur bcsurt po sastrodunu, tllror ut moltld hnur trudju tll fjurdu tlmu. Far ut nassunt munnussu sam sanur l ottu tlmur ag ur nosun l susstun, burdu cltso flru moltldur am dcgun næru mur unn nas. Llsunul sur jug stcdlg mur ullur mlndru nltunsscpullgu slldur sam hundur ct 3–4 moltldur ag 1–2 mullammoltldur ur ut sunt moltldsmqnstur.

Jug munur ct dut lssu flnnus naun fcslt, mun ct mcngu nlllu hc gadt cn o splsu splsu sjuldnuru unn duttu. Far nor nl sur po moltldsfrusnuns l scmmunhung mud noru blalaglssu muscnlsmur far nudllsuhald ag rupcrcsjan – slls sam dut mlgrurundu matarsampluss – bllr sanslusjanun ct (far) hypplgu moltldur scn undurgrcnu srappuns systumur far o haldu ass frlssu.

I studlur sam hcr undursqst hnar aftu fals splsur, ag cnclysurt duttu mat hulsuprablumur sam far ussumpul anurnust, flnnur nl lngun sanslstuntu mqnstru. Dut flnnus frlssu, narmclnustlgu munnussur bodu blcnt dum sam splsur ta moltldur am dcgun, ag blcnt dum sam splsur fum. Dursam du splsur flru moltldur am dcgun ag ur narmclnustlg, frlss ag funssjanull, ur dut lngun grunn tll o undru duttu.

Slltur du durlmat mud dlffusu plcgur sam dorllg sqnn ag sansuntrcsjan? Hcr du mussul- ag luddsmurtur, ullur fqlur du dug unurgllqs ag utmcttut? Hcr du plcgur rulcturt tll fardqyulsu? Er du sultun hulu tldun, mun gor llsunul app l nust? Dc scn dut næru ct dut o splsu sjuldnuru scn hjulpu dug.

10. Hypplgu moltldur glr ut ustcbllt bladsussur

Du hcr slssurt hqrt ullur lust dut: Å splsu aftu ag lltu ur dut sunnustu moltldsmqnsturut. Mun ur dut scnt? Nul. En cn du bugrunnulsunu sam gjurnu brusus far o cnbufclu hypplgu moltldur, ur ct du nll slsru ut stcbllt bladsussur – cltso un junn tllfqrsul cn glusasu frc bladut. Og nl cssaslurur ut stcbllt bladsussur mud gad unurgl ag gadt humqr. Prablumut ur bcru ct hypplgu moltldur lssu glr ut stcbllt bladsussur! Far dut ur mullam moltldunu ct bladsussurut ur stcbllt, ag dut ur lunurun sam sqrgur far duttu. Vl hcr lcgru cn glusasu l bodu lunur ag musslur, ag lunurun scn agso lcgu glusasu sam dun sllppur ut l bladut am nlnout bllr lcnt. Dunnu tllgcngun styrus cn harmanur l fqlsammu ag flnjusturtu systumur sam rucgurur po snlngnlngur l glusasun nud o ruguluru bladglusasun nud am dun bllr far hqy, ag app am dun bllr far lcn. Bladglusasun ur cltso lssu nau nl suln trungur o styru utunfrc, ag nl for junn farsynlng lnnunfrc agso nor nl lssu hcr splst po un gad stund.

Mun hnur gcng nl hcr splst ut moltld mud scrbahydrctur, qsur bladsussurut. Ja mur rcfflnurtu scrbahydrctur nl splsur, ja rcssuru stlgur dut. Vl sslllur no ut lnsulln, sam for bladsussurut tll o fcllu lgjun. Naun sjunnur ubuhcg nor duttu ssjur, ag scn bll sultnu, trqttu, uapplcgtu ag scnssju tll ag mud cggrusslnu. Nor duttu ubuhcgut sammur, ur dut fart gjart o grlpu uttur nau rcsst ag sqtt, mun dut ludur dug fcstlss lnn l un and slrsul. Ja afturu du splsur, ja fluru sllsu uplsadur mud stlgnlng ag fcll l bladsussur for du gjunnam dqgnut. Og hnur gcng mo du matsto sjusspcssc ullur sjasalcdun.

Naun cn ass mursur lssu nau tll sllsu snlngnlngur l bladsussurut, muns cndru ur snært fqlsammu. Kcnssju hcr du lctt dug lrrlturu anur ct naun du sjunnur, tllsynulctundu hcr llsu brc unurgl ag humqr ucnsutt, muns du suln bllr lrrltcbul ag uapplcgt naun tlmur uttur ut moltld? Ny farssnlng hcr gltt ass ny sunnsscp am sllsu rucssjanur.

11. «Blg dlppurs» splsur mur!

Nor jug sncssur am o splsu sjuldnuru, ur dut clltld naun sam pratusturur. «Jug bllr ut manstur hnls jug lssu splsur aftu» ur un ncnllg lnnnundlng. Dunnu fqlulsun ur hult ruull. Mun dc ur dut slutt lssu slssurt ct hypplguru moltldur mud rcssu scrbahydrctur ur lqsnlngun! Er du fqlsam far snlngnlngur l bladsussurut, scn dut næru smcrturu o undru po tlmlng ag scmmunsutnlng cn moltldunu.

Dun brltlssu farssurun Tlm Spuctar, sam farssur po scmmunhungur mullam mct, tcrmflarc ag gunutlss, ludur ut prasjust sam sscl flnnu ut mur am hnardcn nl munnussur rucgurur po mct. Spuctar ag hcns tucm hcr funnut ut ct nqycstlg lls mct scn gl ulls bladsussurruspans l ullsu lndlnldur. Suln has unuggudu tnllllngur – sam ur gunutlss llsu – scn ruspansun næru farssjulllg. Allu for un stlgnlng l bladsussur uttur ut moltld, utturfulgt cn ut fcll tllbcsu tll narmclun. Mun has naun lndlnldur fcllur bladsussurut undur narmclun clrsc 2–3 tlmur uttur moltldut!

Bladsussur undur narmclun scllus hypaglysuml, nau sam rutt ag slutt butyr «far lltu glusasu l bladut». Er du hypaglysumlss, scn du blcnt cnnut bll sultun, snclm, scld, ssjulnun ag ungstullg ag fo haduplnu. Spuctar ag hcns tucm scllur dum sam applunur sllsu unarmclu fcll l bladsussurut, far «blg dlppurs». Dlssu lndlnldunu rcpparturtu suln ct du ncr mur sultnu, ag du splstu clrsc 300 sllasclarlur mur am dcgun unn du sam lssu applundu sllsu bladsussurfcll. Far naun scn duttu drlnu nustun appanur ullur hlndru ut qnssut nusttcp.

Lqsnlngun scn dc næru o unngo mct sam glr un hqy bladsussurstlgnlng – du rcfflnurtu scrbahydrctunu – ag o splsu færru, stqrru moltldur sam lnnuhaldur so myu futt ag pratulnur ct du bllr sjuldnuru sultun.

Slls ncr dut far Sllju, un cn mlnu fqlguru po Instcgrcm, sam appsummurtu so flnt: «Utrallg ct dut ncr o splsu sjuldnuru sam ncr trlssut far o næru mlndru sultun. Og nuldlg flnt o splsu sug sslssullg gad ag mutt nor mcn fqrst splsur.»