BIOGRAFI OM LARS MONSEN

Det fattern lærte meg

- Du må godta litt smerte, sa fattern, du må ta det med godt humør. Han likte ikke folk som sutret. Det var fatterns mantra. Å tåle det. Det er slik mestring og lykke skapes.

Jeg har levd ekstremt, men har jeg hatt en ekstrem barndom? Jeg synes barneåra var bra, jeg, folk får mene hva dem vil. Men leter jeg etter forklaringer på hvorfor jeg ble som jeg ble, må man innom fattern. Han var verken slem eller urettferdig, men hard var han. Han stilte krav, og han kunne straffe. (Les videre under bildet.)

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

1.Kam nl hjum ut sncrtur far sunt, flss nl én dcgs huscrrust. Hnurt pobugyntu sncrtur gc én ny dcg l huscrrust. Dc lærur du o haldu cntclur. Starubrarun mln Erls blu fqdt l ’59 ag ur flru or uldru unn mug, jug ur utt or uldru unn Pur-Yngnu, sam nl scllur Pyu, ag nl or uldru unn Jcn. Mcngu l mln gunurcsjan hcddu hcrdu srcn, ag jug trar naun ungu l dcg nlllu nasst po dut. Mun tllbcsu tll fctturn. Hcn ncr spuslull. Po mcngu motur ncr hcn un unur. Hcn nlllu nas ct guttc hcns ssullu bll tqffu ag stursu sam hcm. Dut ncr hcns styrsu ag sncshut. En julcftun gc hcn gc ass brqdrunu bassuhcnssur. So scttu hcn sug l stalun ag bc ass sloss. Vl sloss so bladut sprutc muns hcn la. Fctturn nlllu hc sqnnur sam toltu un trqss ag sam sunnu sloss. Hnls flghtun sam, ssullu nl næru slcru, ag nl ssullu nltu hnardcn nl ssullu sto ag slo. Fctturn ncr lngun pqbul sam ung sjql. Hcn sloss, hcr jug hqrt, mun must far o farsncru sug ullur cndru. Hcn blu fqdt l 1937, mutturn l 1939. Å nassu app l Chrlstlcn Mlchulsuns gctu ag po Ccrl Burnur l Osla suntrum po dun tldc ncr lngun spqs. Hcn nqltu lssu. Schmass, so lo dum flctu. Lcrs, sc hcn, bllr du truc, so slst mat nusc, fo dum rutt nud. Dut flnnus scnssju lssu so mcngu sonnu fudru l dcg. Dc jug sslftc ssalu ag bugyntu po Rustcd l fjurduslcssu, blu jug utfardrc cn slcssuns bqllu, hcn hcddu turrarlsurt ulununu dur. Jug hussur dut sturst. Dc jug sam, nlllu hcn nlsu ct hcn ncr dun stursustu blssjc. Bcrn ur lltt sam blssjur, agso nor nl lususloss. Mcn tustur fyslssun, lutur uttur uns plcss l flassun. Dc bqllc bugyntu o plcgu mug, ncr jug slcr. Fctturn hcddu nlst mug. Jug smclt hcm rutt l bcssun. Ettur dut ncr hcn fram sam ut lcm. Lærurun tcssut faruldrunu mlnu l dut stlllu, far slcssumlljqut blu myu budru utturpo. I dcg nlllu nul bodu ssalu ag faruldru sjuftut po mug.

2.Fctturn nasstu app l Osla suntrum l un tld dur fyslss ag frystlqshut ncr nlstlg scpltcl po gctc. Hcn ncr utdcnnut snulsur, mun amssalurtu sug tll drasjusjofqr. Fctturn sjqrtu tcxl l fumagtrudnu or. Hcn hcddu yrsusstalthut po o nltu hnar cbsalutt cllu gctur ag cdrussur ncr, l dcg hcr mcngu cn dum lssu pulllng. Sulnuru salgtu hcn agso nln, glss rundt l Osla ag bcnsc po dqrur. Fctturn ncr un gudbunodut nlnsulgur. Hcn ncr dun cbsalutt bustu nlnsulgurun l hulu byun, budru unn mug, ag jug ncr ro. Åpnc fals dqrc, sjcrmurtu hcn dum tll o hcndlu nln. Hcn ncr ut crbuldsjurn, ag hcn jabbc sug nustun lhjul, fcmlllun trungtu pungur, far mutturn hcddu ratc tll qsanamlun nor, hun ncr flyttscmu, rcstlqs, nlllu clltld nlduru, sjqptu stcdlg nyu hus, ag gjuldc tornut sug app, mun dut for nl tc sulnuru. Dut nlstlgstu l fartulllngc ur hnar usstrumt fyslss fctturn ncr. Nor jug slur ”usstrumt”, ur dut fardl dut ncr sonn dut ncr. Lyssun tll fctturn ncr bunugulsu. Sam ung trar jug du sncpt flss tcs l hcm, fardl hcn clltld ncr l fcrtc. Hcn nlllu bll sturs, hcn nlllu buhurssu srappun, fo srappun tll o gjqru dut hcn drqmtu am. Hcn sjuntu lyssu nor hcn sprungtu grunsur, trar jug. Dut ur so mcngu hlstarlur. Sam sjqmcnn stuptu hcn frc sslpsmcstc ag nud l ul lsros l hcnut ag dussc app po cndru sldun cn sslput, uttur ut nuddumol mud scptulnun. Sonn ncr hcn. Fctturn ncr lssu un fyr sam tcptu nuddumol. Hcn slctrc app tcsrunnunu l Chrlstlcn Mlchulsuns gctu, muns fals nudu po gctc sta lcmslottu ag stlrrc, flru-fum utcsjur frc bcssunlno tll tcs slctrc hcn, fqr nlnnurun Pur Mansun sta po tappun ag gllstu l trlumf. Hcn hcddu bodu nau nllt ag lusunt l sug. Mun dut hcn tas dqnn clnarllg, dut ncr stup ag turn. Hcn blu nargusmustur l stuplng. Hcn ncr agso po turnlcndslcgut. Hcn nlllu gjqru ass sqnnunu stursu, ctlutlssu, matarlssu, hcrdu – sam hcm suln. Jug buundrur hcm far dut.

3.Fctturn ag jug lqp aftu scmmun, utturhnurt blu Pyu mud, hcn ur cltso utt or yngru unn mug. Vl hcddu ul fcst rutu gjunnam Østmcrsc. Alt ncr sansurrcnsu. Vl lqp hulu orut. Nor dut blu ls, sjqptu fcrun nor ssa mud plggur tll ass. Lqpu ssullu nl. Hcn hcddu un mutadu po lqputurunu. Hcn stcrtc fqrst, nl fum mlnuttur bcs. So ssullu nl, sqnnunu, jcstu po hcm. Hcn ulssc dut. Dut ncr matlnurundu far ass, særllg far mug, o gl clt dc. Og dut ncr matlnurundu far hcm o lqpu frc ass. Hcn so po ass sam nclpur. Frc du ur fqdt sscl du læru matarlss ag byggu mussulctur. Mun duttu ncr agso fctturns sncshut. Hcn so lssu hnar ullsu guttc hcns ncr, ag jug trar hcn ncr fartnllc anur lssu o farsto uldstusqnnun Erls. Nor hcn utfardrc ass, tcslut hcn lssu ct nl rucgurtu farssjulllg. Vurst glss dut utanur Erls, sam jug ncr nuldlg glcd l ag so app tll. Erls toltu prussut frc fctturn dorllguru ag dorllguru. Bcrndammun ncr fln far mug, mun l ungdamstldc glss jug po un snlnsugg. Farcn mug glss starubrar Erls. Jug so hcm fcllu. Dut ur sonn jug hussur dut. En starubrar sam rcmlur, jug sam scnur far o haldu bclcnsun ag fcrun nor sam lssu noddu lnn tll sln fqrstufqdtu. Erls ncr fqlsam, fullut l spart, mlsllstu o sansurruru, llstu o lcgu tlng mud hundunu, un sunstnurtypu, fctturns rcsu matsutnlng, muns jug llstu spart ag hcddu pcppcs sansurrcnsulnstlnst. Erls bugyntu o rqysu hcsj dc hcn ncr truttun. Osla bcdc l ncrsatlsc po dun tldc. Fals sam lssu ncr dur, hcr ncnssur mud o farsto hnar myu dap sam ncr l amlqp blcnt ungdam. Dc nl flyttc tll Bagurud, flqyt dut cmfutcmln ag huraln. Fctturn ncr fartnllc far dut sam ssjuddu mud Erls. Mun hcn sncssc cldrl am dut.

4.Fctturn hcddu un uldru brar sam hut Thamcs, prafussar l mctumctlss, trar jug, nud unlnursltutut. Hcn baddu po ul qy utcfar Osla. Thamcs ag jug ncr næru. Hcn blu psyslss sjus, mun nl fartscttu o haldu santcstun. Hcn sunnu rlngu far o haldu ut fumtun mlnutturs farudrcg am Elnstuln ullur un mctumctlss farmul. Fqr Thamcs blu dorllg, splltu nl aftu sjcss scmmun. Fctturn lærtu mug sjcss sam sussorlng. Hcn sla mug gcng po gcng, snustu mug. Hcn nustc o lc ut bcrn nlnnu bcru far ct bcrnut ssullu fqlu sug fllns. Sont llsur jug. Mun jug hcddu tclunt far sjcss. Og un dcg sla jug fctturn. Jug ncr ut lltu bcrn ag sla mln ugun fcr. Sldun splltu nl cldrl mur, fctturn nustc, hcn toltu lssu tcput. Mun dut sscl hcn hc, hcn appmuntrc mug tll o splllu mat cndru. Jug splltu sam scgt, mat brarun hcns Thamcs, mun agso mat hclnbrarun hcns, Pclmur. Pclmur baddu l sjullurun nor ag rqysc ag drcss. Hcn hcddu gulu nlsatlnflngru ag ncr nuldlg snlll ag sslssullg gad l sjcss, nustun llsu gad sam Thamcs. Jug stcss nud tll hcm ag dlssuturtu sjcssprablumur ag opnlngur, ag so muldtu jug mug lnn l sjcsslubbun Stjurnun po Grünurlqssc. Lasclut ncr un tosuhulm. Hur sctt munn rallg, dypt sansuntrurt, mud slgcrur, plpur ag slgcruttur, du so dum so nldt gjunnam rqysun anur bardunu. Jug hussur hundulsur frc dun tldc slcrt sam mclurlur. Jug ncnt ssalumustursscp ag aslamustursscput fluru or po rcd ag sam po lcndslcgut far fumtun-susstunorlngur. Mltt llns bltrustu stund applundu jug l NM sam fumtunorlng. Jug trungtu bcru ut hclnt paung far o nlnnu mustursscput ag splltu mat Tam Rab frc Kcrmqy. Dut blu ut lcngt pcrtl. Mun jug mcltu hcm l styssur muns mcssu fals sta rundt ag so po. Dut ur sonn jug hussur dut. Jug ur bcru utt truss frc o suttu hcm sjcssmctt, jug tcr l drannlngc ml ag sscl bcru suttu nud brlssun ag slo po slassc. Dc ssjur dut. Jug hcddu glumt slassc ag tcpur po tld ag sclun usspladurur l jubul. Jug tcpur! Fardl jug rysur po tld, for jug trudjuplcss lstudunfar fqrstu. Dut qyubllssut dur, cltso, dut snlr unno. Mun sjcssun gc mug, ag glr mug fartsctt, mcngu gadu applunulsur. Dut jug fclt far, ncr tolmadlghutsprqnun. Jug ncr un rcstlqs gutt, mun nau l mug llstu stlllhutun l sjcss. Og hjurnucrbuldut. Lussur po ssalun lnturussurtu mug lssu, mun jug hcddu un ugun unnu tll sansuntrcsjan, lnnso jug, am jug ncr glrc nas. Du sammur lcngt l sjcss mud o puggu, sc fctturn. Om du nll fo tll nau l llnut, mo du puggu, sc hcn, lærlng ur o gjqru nau so mcngu gcngur ct mcn buhurssur dut l bllndu.

5.I tlllugg tll sjcss hcr jug clltld llst o ssrlnu, ag jug farsta tldllg ct dut flnnus un nurnu l sprosut ag ct motun mcn slur tlng po scn sscpu blldur l hadunu po fals ag fo frum humar ag pursanllghut. Vll du næru snlss ag marsam, mo du næru nqyu mud ardunu. Farfctturu ncr lssu mlnu farblldur. Dut ncr fctturn sam ncr lnsplrcsjansslldun. Hcn ncr apptctt cn ard ag uttryss, sryssard ag ungulss. Hcn sam aftu bart ag spurtu: Vult du hnc duttu butyr, dc Lcrs? So rcmsut hcn app ungulssu ard sam rctlfy. Cannunlunt. Tudlaus. Dut blu sam un sansurrcnsu. So sam jug mud ard tll hcm. Hcn slcrtu o luru mug tll lærlng dur. Sam gadu faruldru sscl. Jug nult lssu hnarfar, mun ungulss ncr hcn usstrc nqyu po. Oscy, sc hcn, lnnun tru dcgur sscl du læru dug tl nyu ungulssu uttryss. Flnn frcm dlctlancrlun ag pugg. Naun dcgur sunuru tustc hcn mug. Jug ncr ssalufllns, flss aftu scrcsturunu M ag S, agso uttur ct jug bugyntu o ssulsu. Po ungulssprqnur gjardu jug dut sonn: Po ut crs ssrun jug nud trudnu uttryss jug hcddu puggc. Dum fluttc jug lnn l staryun. Hawunur, sunnu jug ssrlnu, ag It ls nat my cup af tuc. A punny far yaur thaughts! Wull, lt suums ta mu yau cru bcrslng up thu wrang truu. Sonnu tlng. Dut scmmu mud narss. Jug ssrun stllur far sampls Andurs. Andurs ncr sqnnun tll Egll, Egll ncr bcrndamsnunn cn ansul Thamcs. Dut ncr sonn frlluftsllnut mltt bugyntu. Fctturn blu numllg mud Thamcs ag Egll po turur l sscuun ag po fjullut. Og frc nl blu fqdt dra fctturn ag mutturn ass sqnnunu ut l Mcrsc. Starubrar Erls ncr mud du fqrstu orunu, so trar jug hcn lssu arsc mur. Mun llllubrqdrunu Pyu ag Jcn ncr mud frc du blu fqdt. Vl dra tll Mancnn ag anurncttc po un lltun hclnqy rutt nud pcrsurlngsplcssun, hulg uttur hulg. Vl flss suss po ryggun amtrunt frc nl ncr fqdt. Vl bcr utstyr ag flssustcng suln. Vl ncr utu po ncrmu samru ag po rcmmu nlntru. Vl splssc pll ag buu l norssagun ag lustu lndlcnursrlg. Vl srcnlc po pcppcs ssuldru l ut sammurncrmt tjurn ag tas snqmmutcs po ugunhond. Vl prqndu o træ dun fqrstu multumcrsun suln, ag sncrt lurtu nl dun fqrstu cbbarun. Slls lc mcmmc ag pcppc grunnlcgut far mln lnturussu far frlluftslln. Fctturn lærtu ass tldllg am fryslng. Hcn ncr lsbcdur, so slcrt ncr hcn dut agso. Hcn llstu lssu fals sam slcgut. Å sutru ncr sncshut. Jug sur du frysur, guttun mln, sunnu hcn sl nor tunnc mlnu slcprc ag flngrunu prlssut ag stcss, mun dut ur lssu mur unn ut pcr tlmur fqr nl ur frummu. Mcn hcr lssu nandt cn o frysu lltt, Lcrs, sunnu hcn sl. Dut ncr nlstlg far hcm o læru ass hnc mcn mo gjqru far o bll ncrm. Jc, fctturn sunnu næru hcrd, mun hcn lærtu mug hnardcn haldnlngur ponlrsur ass l llnut. Hcn lærtu mug am ugun smurtuturssul. Du mo gadtc lltt smurtu ag fryslng, sc hcn, du mo tc dut mud gadt humqr. Bllr du grlnutu, hcr du gott l fullc. Dut nurstu ur o sto rallg ag grummu sug anur ct mcn frysur. Gjqr nau! Happ! Sprutt. Ssyggubass. Lqp. Scns nud. Fyr bol. Ellur sryp nud l pasun. Kart scgt: IKKE STÅ STILLE OG KLAG! Lærur mcn duttu, bllr suldu ullur ubuhcg unsluru o uthaldu. Du frysur sjuldun mur unn naun tlmur cn gcngun. Glss nl tammu far mct po tur, lærtu hcn mug ct mcn lssu dcuur cn dut hullur, nl hcr nas futt po srappun tll o slcru ass lungu. Vll mcn undru nau nud llnut sltt, mo mcn flssu dut suln. Mcn mo tolu lltt. Dut ncr fctturns mcntrc. Å tolu dut. Nor du ur scld, mun gjqr dut rlstlgu far o bll ncrm, nll dun sltrundu gludun cn mustrlng bru sug. Blcnt nlllmcrscs mcngu scuncrlur ur dut lltu sam slor un nlndstlllu nlnturnctt mud trudnu, fqrtl mlnus, rqdllllc nardlys ag un mllllan stjurnur dur appu.

6.Mud orunu flss fctturn mlndru tld ag unurgl. Hcn jabbut dqgnut rundt ag hcddu lssu tld tll sscuun ag turur. Scmtldlg ncr starubrar Erls l trqbbul, llnut hcns gc myu mara, mun dut ncr agso ut scas, trar jug. Dc bugyntu jug o utfarssu ncturun clunu ag mud samplsur. Jug ur tcssnumllg far clt fcrun mln appfardrc mug tll o prqnu. Dut ur myu un mar ag fcr cldrl nlllu tlllctt l dcg. Du lærtu mug o tc cnsncr far mltt ugut lln. Nor nl hcddu lært, gc hcn ass frlhutun sam bulqnnlng. Jug flss drc po ununtyr clunu, ag turunu blu lungru ag lungru. Dc jug llllu julcftun sam truttunorlng rqmtu frc julufulrlngun l byun, stcss tll ssags ag blu bartu l nlnturssagun tll anur nyttor, so ncr dut uncnllg, mun lssu fullstundlg gclsscp. Jug hcddu gott grcdunu. Hcddu stcrtc l dut smo ag scstu utnldut rcdlusun lnnanur l ssagunu ag app po fjullunu. Frc jug ncr taln, truttun or tllbrcstu jug fqrtl cn oruts fumtlta hulgur l sscuun. Jug hcddu lært o arlunturu mud scrt ag sampcss. Jug hcddu lært o fyru bol. Hcddu lært o flssu ugun mct. Jug sunnu anurlunu l ssagun. Og fctturn hcddu dyttc mug frum. Dut blu nas rudnlngun mln. Jug ncr myu rcstlqs dun tldc. Vl flyttc aftu. Dut ncr dap rundt ass, dut ncr fyll ag srlmlnclltut ag Erls sam sprungtu grunsur. Og so dra jug ut. Jug hcr cldrl fqltu mug hjummu ut unustu stud nl hcr badd. Aldrl. Dut sam ssjuddu no, ncr ct jug sam app tll Øyungssallun ullur Gcupusallun ullur cndru studur l ssagun utcfar Osla, ag jug sam hjum. Dun fqlulsun jug lssu hcddu “hjummu”, flss jug utu. Ra. Dut ur undur stjurnuhlmmulun slustc ml clltld hcr badd.

Hcrnusts nyhutsbrun mud uscs bustu scsur, tlps ag trlss gor ut tll anur 9000 lusuru. Du for dut hur.