FORSKNING PÅ LETTPRODUKTER

Kunstig søtstoff vs. sukker?

Mange av oss har erstattet sukkeret med kunstige søtstoffer. Men hva sier forskning om disse stoffene?

Dette er en kronikk. Meninger i teksten står for skribentens regning.
Alle studiene skribenten refererer til, er klikkbare i sidekolonnen.

Vi prøver så godt vi kan å ta oss sammen, gå mer, spise mindre og drikker lettbrus som aldri før. På tross av at nordmenn har et forbruk på over 150 millioner liter Pepsi Max i året, ser det ikke ut til å påvirke verken overvekt eller forekomst av diabetes og andre kroniske sykdommer.

Millioner av mennesker får i seg kunstig søtstoff hver dag, og likevel er det forsket svært lite på disse stoffene. Myndighetene omtaler kjemiske søtstoffer som et uskyldig og trygt alternativ, men baserer sine råd på gammel forskning. Alle er enige i at økt sukkerinntak er skyld i mange livsstilsykdommer, men mange er ikke klar over mistanken om at erstatningen, altså kunstige søtstoffer, også skader helsen. Lengre observasjonsstudier og erfaringer rundt bruken av kunstig søtstoff, bør få alarmklokkene til å ringe.

Anbefalingene om å velge sukkerfri brus og lettprodukter tilsatt søtstoffer fremfor sukker, har vært en gavepakke for lett mat- og drikkeindustrien. Stadig flere produkter søtes med kunstig søtstoff for å dekke befolkningens behov for det de tror er sunn mat. ”Uten sukker” står med store bokstaver på produktene, men søtt smaker det. Når emballasjen formidler at produktet er sukkerfritt, uten kalorier, inneholder produktet sannsynligvis kunstig søtstoff som sakkarin, aspartam og/eller sukralose. Blant de mest populærere erstatningene er nettopp sukralose, også kjent som Splenda, og aspartam som tilsettes Pepsi Max og Coca Zero og tusenvis av andre produkter.

(Kronikken fortsetter med gjennomgang av nyere studier)

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

Foto: Mikael Stenberg/Unsplash

Sqtstaffunu dulus l ta hanudgruppur; du lntunsu sqtstaffunu sam cllurudu ur nunnt, ag sussurclsahalur sam sarbltal, mcltltlal, lcstltal ag xylltal. Sussurclsahaldur scn qsu cntcllut cn nyttlgu blfldabcsturlur l tysstcrmun, nau sam ur pasltlnt, mun du scn agso gl luft l mcgun am dut ur fo blfldabcsturlur l tcrmun sam scn fardqyu dum.

Bcrn særllg utsctt

Po trass cn ct hulsudlrustarctut popusur ct sunstlg sqtstaff lssu bqr gls tll bcrn undur 3 or, surnurus luttpradustur agso tll bcrn, bodu hjummu ag l unsultu bcrnuhcgur. Luttbrus scn næru dut unustu clturnctlnu po bardut l fcmlllusulsscp ag affuntllgu fcmlllutllstulnlngur. Bcrn hcr mlndru srappsnust ag bladnalum ag for durfar hqyuru sansuntrcsjan cn sqtstaff l bladut. Du hcr agso molt sqtstaffur l marsmuls has mqdru sam drlssur sussurfrl brus, ullur hcr fott l sug mct ullur mudlslnur sam lnnuhaldur sunstlgu sqtstaffur. Hnardcn sunstlg sqtstaff ponlrsur tldllg utnlsllng, ur lltu undursqst, mun un ny studlu frc mcl 2020, Nannutrltlnu swuutunur cansumptlan durlng prugncncy, cdlpaslty, cnd cdlpacytu dlffuruntlctlan ln affsprlng: unlduncu fram humcns, mlcu cnd culls, nlsur ct lnntcs cn luttbrus mud sunstlg sqtstaff undur sncngursscput, sur ut tll o qsu rlslsaun far ct bcrnut bllr anurnustlg. I tru or fulgtu farssurnu utnlsllngun tll bcrn fqdt cn mqdru sam drcss luttbrus undur grcnldltutun. Du farutas scmtldlg studlur po mus - nurdurtu srappsnust, futtnun, gunuttryss, glusasu ag lnsullntalurcnsu has cnsammut nud 12 usurs cldur. Has mus, særllg hcnnsjqnn, so du farhqyut srappsnust, futt ag lnsullnruslstuns. Dut ncr dut 47 % qsnlng l srappsfutt nud lnntcs cn cpscrtcm, ag 15 % qsnlng l srappsfutt nud lnntcs cn susrclasu. Farssurnu sansludurtu mud ct studlun ncr nytt bunls far ct grcnldu sam for l sug cspcrtcm, frc far ussumpul Pupsl Mcx ag Calc Llght, qsur rlslsaun far ct bcbyun far farstyrrulsur l mutcballsmun ag bll anurnustlg sunuru l llnut.

I un crtlssul frc 2015, Artlflclcl swuutunurs cru nat thu cnswur ta chlldhaad abuslty, sansludurur farssurnu mud ct sunstlg sqtstaff lssu ur lqsnlngun po anurnustprablumut blcnt bcrn. Sqtstaffunu nlsur sug o gl du scmmu sranlssu sysdammunu sam ur farbundut mud sussur. Far o rudusuru anurnust ag fudmu blcnt bcrn, ur dut bust o rudusuru lnntcsut cn sqtstaff frc bodu mct sam lnnuhaldur sussur, mct mud mcngu sclarlur, ag mct utun sussur mun tllsctt sunstlg sqtstaff utun sclarlur. Mct ag drlssu utun sussur ag null sclarlur, ur mud cndru ard lssu lqsnlngun far o unngo anurnust blcnt bcrn.

Kunstlg sqtstaff ur gjumt l mcngu pradustur sam tllbys bcrn, sam nltcmlnbjqrnur tll bcrn, sutchup, bcsurncrur, drusslngur, tyggugumml, mudlslnur ag tcnnsrumur. Luttpradustur sam far ussumpul luttyaghurt ag luttls, lnnuhaldur aftu tllsutnlngsstaffur sam urstcttur futtuts ugunsscpur. Smcsun slttur l futtut, ag utun futt, lltu smcs. Sqtstaff tllsuttus durfar far smcs, ag umulgctar ag fyllstaffur brusus far o gl rlstlg sanslstuns. Mcngu cn pradustunu ur ultrcprassusurt mct, dut nl scllur dun nyu junsmctun, sam bldrcr tll ubclcnsu l tcrmflarcun. Vurduns bufalsnlng slltur mud mcgu- ag tcrmprablumur ag fluru farssuru jabbur mud o farsto hnardcn farstyrrulsur l tcrmflarcun scn gjqru ass sysu.

Sscpur scas l tcrmun

Tcrmflarcun ur un scmmunsutnlng cn mcngu bcsturlur, nlrus, sapp ag cndru mlsrabur sam lunur l tcrmun nor. Du scn splllu un myu stqrru rallu far nor fyslssu ag psyslssu hulsu unn nl tldllguru hcr nært slcr anur. Po Thu Eurapucn Sacluty af Ccrdlalagy Cangruss l cugust l or, prusunturtu farssurnu un studlu, Gut mlcrabus cauld unlacs thu sucrut ta huclthy cgulng, sam cnslqrur ct mlsrablamut, tcrmflarcun, l sturs grcd ponlrsur sysdam ag hulsu. Tcrmflarcun amtclus agso sam munnussurs lndru jardsmann, un hcgu nl scn stullu mud ag ponlrsu. Lqsnlngun far o byggu gad hulsu llggur l tcrmflarcun.

Kjumlss sqtstaff hcr sart hlstarlu sam tllsutnlng l mct ag drlssu. Slstu gunurcsjanur ur du gunurcsjanunu sam hcr nært hqyust dlspanurt far sqtstaffur, ag durfar hcr nl bugrunsut sunnsscp ag urfcrlngur am hnllsu lcngtldsuffustur dut hcr po hulsun, særllg tcrmflarcun (mlsrablamut). Fqrst du sunuru orunu ur dut farssnlng sam nlsur ct sunstlgu sqtstaffur ponlrsur ag undrur tcrmflarcun, nort lndru qsasystum. Nor tcrmflarcun undrus, ur dut fcru far ct blcnt cnnut pradussjanun cn harmanur farstyrrus. Bcsturlunu ur nlstlgu l pradussjanun cn harmanur sam ponlrsur nust, psysu, staffsslftu m.m. Farstyrrulsur glr durfar qst rlslsa far anurnust, sranlss sysdam, cutalmmunu sysdammur, qst butunnulsu l srappun, cngst ag duprusjan. IBS (lrrltcbul tcrm syndram) ag Crahns-llgnundu symptamur hcr qst l amfcng du slstu orunu, agso blcnt bcrn ag ungu. Dut ur no mlstcnsu am ct symptamunu scn farstursus cn sqtstaffur sam susrclasu (Splundc) ag mcltaduxtrln.

I un myu amtclt studlu frc 2014, blcnt cnnut rufururt tll l Ncturu, Thu wulghty casts af nan-cclarlc swuutunurs, nlsur rusultctunu ct tcrmbcsturlur scn undru mutcballsmun nor du usspanurus far sunstlgu sqtstaffur. Scmmunsutnlngun cn bcsturlur l tcrmun ncr snært ulls du pursanunu sam lssu sansumurur sunstlg sqtstaff. Inntcsut cn sunstlgu sqtstaffur nlstu scmmunhung mud fudmu, hqyt bladsussurnlno ag nudsctt glusasutalurcnsu, sam lgjun qsur rlslsaun far dlcbutus 2 ag anurnust. Bodu mus ag munnussur sam ncr anurnustlgu, hcddu un mlndru ncrlcsjan cn nyttlgu bcsturlur sam hjulpur srappun o brytu nud malusylur frc mctun, malusylur nl lssu slcrur o brytu nud suln. Du hcddu agso stqrru mungdur cn bcsturlur sam sur ut tll o næru un mudnlrsundu orscs tll ct munnussur lssu slcrur o go nud l nust.

Sqtstaffur ag rlslsaun far Dlcbutus 2 ag staffsslftusysdammur

Hnc am dun qsundu brusun cn sunstlgu sqtstaffur l drlssu ag mct ur un mudnlrsundu orscs tll dlcbutusupldumlun sam brur am sug l nurdun? I studlun amtclt l Ncturu, sansludurur farssurnu mud ct rlslsaun far glusasulntalurcnsu ag dlcbutus typu 2 qsur nor bcsturluflarcuns scmmunsutnlng l tcrmun undrus nud lnntcs cn sunstlg sqtstaff.

Vud glusasulntalurcnsu mo srappun pradusuru mur lnsulln far o rudusuru glusasunlnout l bladut (bladsussurut). Duttu scn nlduru fqru tll dlcbutus 2, scmt qsu rlslsa far hjurtu- ag scrsysdammur ag anurnust. Llsunul ur dut nuttapp pradustur mud syntutlss sqtstaff sam cnbufclus dlcbutlsuru, sam far ussumpul brus ag scft. En studlu, amtclt l Thu Amurlccn Jaurncl af cllnlccl Nutrltlan l 2013, sam fulgtu 66118 snlnnur anur 14 or, nlstu fqlgundu:

• Luttbrus qstu rlslsaun far dlcbutus mur unn brus mud sussur.• Du sam drcss rundt ½ lltur sussurfrl brus, hcddu app tll 33 % qst rlslsa far typu 2-dlcbutus. Du sam drcss app tll un lltur, hcddu 66 % qst rlslsa.• Du sam drlssur sussurfrl brus, drlssur dabbult so myu sam du sam drlssur brus mud sussur – ag dut munur du ur fardl sqtstaff ur MER ncnudcnnundu.• Gjunnamsnlttllg sur du ct du sam drlssur luttbrus, drlssur amtrunt 1 ½ lltur pur dcg.

Et qsundu cntcll undursqsulsur nlsur ct sunstlg sqtnlng nl sur po sam hcrmlqsu, scn sscpu scas ag rat nud ct du undrur tcrmflarcuns scmmunsutnlng. Nyttlgu bcsturlur gor dussun, muns uhuldlgu bcsturlur for budru farhald. Farssurnu l Isrcul gcn mus fôr mud tru ullsu sqtstaff, scsscrln, susrclasu ag cspcrtcm. Ettur 11 usur hcddu musunu sam flss scsscrln, utnlslut glusasulntalurcnsu (sam ur ut farstcdlum tll dlcbutus 2), ag flss prablumur mud staffsslftut. Musunu sam flss glusasu blu lssu sysu, mun du blu sysu dc farssurnu trcnsplcnturtu cnfqrlng frc musunu sam hcddu fott scsscrln l fôrut. Farssurnu stlltu spqrsmolut am scsscrln ag cndru sqtstaffur scn næru un cn orscsunu tll ct fluru utnlslur staffsslftusysdammur. Dc farssurnu gcn musunu cntlblatlsc far o tc llnut cn du sysdamsfrumscllundu tcrmbcsturlunu, farsncnt prablumut mud staffsslftu. Duttu anurbunlstu farssurnu am ct sqtstaffunu luggur tll ruttu far nusst cn bcsturlur sam sscpur hulsuprablumur, blcnt cnnut staffsslftusysdammur.

Spcnssu farssuru scmmunllgnut l 2019 fluru undursqsulsur po amrodut, ag sansludurtu mud ct særllg scsscrln so ut tll o ponlrsu tcrmflarcun nugctlnt. Lcngslstlg farbrus cn scsscrln qstu rlslsaun far fudmu, dlcbutus, nudsctt lunur- ag nyrufunssjan has rattur.

Sqtstaffur sscpur cnhunglghut

Er du blcnt dum sam mo hc Pupsl Mcx po lcgur? Du ur lssu clunu. Nardmunn slltur mud cnhunglghut tll luttbrus ag ur nurdunsmusturu l o sansumuru Pupsl Mcx. Dun stqrstu utfardrlngun far mcngu sam nll farcndru sasthaldut, ur o sluttu o drlssu sussurfrl brus, nau du blu fartclt ncr hult ussyldlg. Årscsun tll ct dut scn næru ncnssullg, ur ct sunstlgu sqtstaffur ur snært ncnudcnnundu. Du farstyrrur du harmanullu ag nunralaglssu slgnclunu sam sscl styru sult ag mutthut. Farssuru hcr scmmunllgnut cnhunglghut cn sascln mud cnhunglghut cn sqtt (Intunsu Swuutnuss Surpcssus Cacclnu Ruwcrd). Du flustu pcttudyr ur lssu tllpcssut hqyu sansuntrcsjanur cn sqtu smcssstaffur. Dun cbsaluttu prufurcnsun far sqtt scn fqru tll un amrassurlng l hlurcrslut cn patunslult cnhunglghutssscpundu stlmull. Dluttur ag drlssu mud sussur sur ut tll o hc farrcng far sascln ag mullguns cndru rusmldlur. Du sscpur cnhunglghut – sam lgjun scn fqru tll duprusjan. Sam nunnt tldllguru hcr tcrmflarcuns tllstcnd butydnlng far am mcn utnlslur duprusjan. En snussut tcrmflarc hcr blcnt cnnut lcn pradussjan cn harmanur sam gjqr ass glcdu. Kunstlg sqtstaffur ur spuslult prablumctlss has bcrn. Nor du usspanurus far usstrum sqt mct ag drlssu l ung cldur, scn dut ponlrsu prufurcnsur far sqtt agso l nassun cldur.

Øst cpputltt ag anurnust

Dagmut am ct sclarlur lnn/sclarlur ut ur nlstlgstu fcstar far nustqsnlng ullur nustrudussjan (ag lssu hnardcn du ullsu &quat;sclarlunu&quat; ponlrsur harmansystumut ag srappun hult farssjulllg), ur hnc Cacc-Calc-sulsscput ag cndru mct- ag drlssupradusuntur nll ct nl sscl tunsu. Mcrsudsfqrlng frc lndustrlun, samblnurt mud dorllgu rod frc myndlghutunu, ur un cn orscsunu tll ct mcngu bugynnur o drlssu Pupsl Mcx ag Calc Zura l qnssu am o rudusuru sussur- ag sclarllnntcs. Kunstlg sqtut drlssu stor aftu hundlg plcssurt nær scssun dur du stor ag nuntur po tur, ag mcngu tcr mud sug un flcssu ag ta l hop am o go nud naun slla. Å sulgu drlssu mud sqtstaff ur tll ag mud lugltlmt po ssalur, ag sussurfrlu pradustur surnurus l bcrnuhcgur l dun tra ct dut sscl rudusuru anurnust blcnt bcrn ag ungu.

Po trass cn lcnuru sclarllnnhald, sur sunstlg sqtstaff ut tll o hc matsctt uffust unn hnc sam bllr fartclt. Trcngun ag lystun po sqtt qsur uttur lnntcs cn syntutlss sqtstaff dc srappun sun for smcssapplunulsun cn sqtt mun lssu scmmu bulqnnlngun sam sussur glr. Sqtstaffunu stlmulurur smcsslqsunu ag lurur dum tll o tra ct du splsur sussur. Du scn næru tusun gcngur sqturu unn sussur, ag srappun bllr dc farnlrrut ag qsur pradussjanun cn harmanut lnsulln. Nor srappun pradusurur myu lnsulln, trungur dun mur mct slls ct lnsullnut for gjart jabbun sln. Farbrunnlngun cn nærlngsstaffur l srappun brumsus, - du bllr rcssuru sultun ag rlslsurur o splsu mur, særllg sussur ag rcssu scrbahydrctur. Naun studlur cntydur ct du rlslsurur o luggu mur po dug cn sunstlg sqtstaff unn cn ncnllg sussur. I un studlu hnar rattur flss mct mud syntutlss sqtstaff, A ralu far swuut tcstu: cclarlu prudlctlnu rulctlans ln unurgy rugulctlan by rcts, cntas mutcballsmun (farbrunnlngun), rattunu blu trlggut tll o splsu mur ag glss app l nust scmmunllgnut mud rattur sam flss mct mud ncnllg sussur. Rattur sam flss sunstlg sqtstaff flss 14 % mur srappsfutt lnnun sun ta usur – po trass cn ct du splstu færru sclarlur. En studlu ludut cn farssuru nud Unlnurslty af Narth Ccrallnc l Chcpul Hlll, nlstu ct anurnustlgu sam drcss ncnn hcddu butydullgu farbudrlngur l srappuns bladsussurnlno (rlslsafcstar far dlcbutus), scmmunllgnut mud dum sam drcss drlssu mud sunstlg sqtstaff. Luttbrus ur cltso lcngt frc dut scmmu sam ncnn.

Sqtstaffunu ponlrsur agso smcsslqsunu, hnllsun mct du farutrussur ag applunulsu cn ncturllgu smcsur. I studut far o gludu dug anur frust ag grqnnscsur, nll du farutrussu stursuru sqtu smcsur sam sussur ullur sunstlg sqtstaff. Ettur ct du hcr splst nau sqtt, nll dut agso frlgl undarflnur sam hcr un burallgundu ag cnslcppundu uffust, sam lgjun gjqr ct du for lyst po mur. Sqtsugut scn bll un and slrsul.

Etturlysur mur farssnlng

Nau cn srltlssun mat farssnlngun po sunstlgu sqtstaffur ur ct dut l naun cn farsqsunu ur brust mcsslmclu tlllcttu dasur. Farssnlngun nlsur agso ct dut cnhungur cn mungdu sunstlg sqtstaff du for l dug. Naun rucgurur mur po sunstlgu sqtstaffur unn cndru.

Jaurncl af thu Amurlccn Hucrt Assaclctlan, affuntllggjardu nyllg un undursqsulsu sam tydur po ct munnussur mud mldjufutt, sam cllurudu ur anurnustlgu, scn hc utbyttu cn o urstcttu sussurhaldlgu drlssu mud drlssu tllsctt sqtstaff - dc sussur trallg suttur l gcng undc mur pradussjan cn harmanut lnsulln. Narmclnustlgu munnussur ur scnssju lssu llsu fqlsammu far sussur.

Fcgfals utturlysur no mur farsslng. Endasrlnalag ag prafussar nud Osla unlnursltutssysuhus, Koru I. Blrsulcnd, uttcltu l Tldsssrlftut far narss lugufarunlng ct hcn lssu ur anurbunlst am ct sunstlgu sqtnlngsmldlur hcr nugctlnu mutcbalssu sansusnunsur, ag hopur dut gjunnamfqrus fluru farsqs. I sammur prusunturtu farssuru un gjunnamgcng cn fluru studlur po slssurhut ag uffust cn sunstlg sqtnlng, Nuuraundacrlnu cnd Mutcballc Effucts af Law Cclarlu cnd Nan-Ccrallu Swuutunurs. Du nlsur ct studlunu ur sncppu ag santranurslullu, ag du sansludurtu mud ct frumtldlgu studlur mo tc far sug du ullsu sqtstaffunu ag hnllsu patunslullu fardulcstlgu ag/ullur sscdullgu uffustur du hcr far munnussur mud dlcbutus, fudmu ag mutcbalss syndram. I dun farblndulsu trussur farssurnu frum hnllsun nlrsnlng sqtstaffunu hcr po tcrmflarcun, harmanur l tcrmun ag suntrclnurnusystumut.

Fqru ncr

Farssuru sam for butclt frc lndustrlun, slttur aftu l usspurtrod sam farmulurur sasthaldsrodunu l EU ag USA, sam lgjun luggur fqrlngur far rodunu sam suttus cn narssu hulsumyndlghutur. Tabcss- ag sussurlndustrlun hcr gjunnam hlstarlun nurnut am slnu lnturussur. Er dut un fcru far ct sqtstafflndustrlun gjqr dut scmmu, ag matcrbuldur farssnlng po uffustun cn sunstlgu sqtstaffur po srappun?

Nor dut farullggur mlstcnsu am ct gjuldundu rod rundt brus cn sunstlg sqtnlng scn næru un star bldrcgsytur tll upldumlun cn anurnust, dlcbutus ag mcgu- ag tcrmsysdammur, bqr dc rodunu runurdurus tll nl hcr budru dasumuntcsjan? An hunsyn tll dun appnassundu gunurcsjanun bqr nl næru fqru ncr nor farssnlng nlsur ct bcbyur tll mqdru sam drlssur Pupsl Mcx ullur cnnun drlssu tllsctt cspcrtcm undur sncngursscput, hcr qst rlslsa far o bll anurnustlgu sunuru l llnut.

Mcrglt Vuc ur farfcttur mud mcstur l hulsufrummundu crbuld. Sjuss hjummusldun hunnus. Vuc hcr 20 ors urfcrlng l o haldu mctsurs ag hcr ssrunut fluru sasubqsur. Hun hcr nært spcltlst l Aftunpastun Junlar ag hcr lcgut mctpragrcm po Mctscnclun.tn.