Essay

Jeg er ingen god samfunnsborger

Våre øverste ledere sier at nordmenn må arbeide mer. De mangler respekt.

For hva folk mener er et verdifullt liv.

Jeg står i garasjen en mandag morgen i mars, og hvorfor står jeg i garasjen i stedet for å sitte på et kontor? Fordi jeg har bestemt meg for å leve på en annen måte, jeg fant ikke nok mening på et kontor, uansett hvilket kontor, det sier jeg i hvert fall til meg selv, men jeg lurer av og til på om det var en tapper beslutning eller egoisme. Jeg skrur på radioen i garasjen, skjenker kaffe fra termosen, klokka er 9.02 og det skal handle om frihet i Ekko på P2 i dag.

Frihet er å kunne handle utfra grunner som er ens egne, sier filosofen Lars Svendsen, som har skrevet bok om frihet. Det har også sosiologen Gunnar Aakvaag, han sier:
Når du får mer frihet, får du også flere bekymringer. For hvordan skal du bruke den?

Vi har aldri vært friere, men hvordan skal vi leve? Det er selve spørsmålet. Og det kan ikke bare dreie seg om hvor mye vi skal arbeide for å berge velferden.

Abonner på Harvest Magazine

For 99 kr i måneden eller 950 i året kan du lese alt vårt innhold.

Du får nye saker hver uke og tilgang til hele arkivet, med artikkelserier og anbefalinger.

Vi skriver om livskvalitet og samfunn, natur og kultur.
I Harvest finner du sjelden siste nytt, men undring, nye tanker og inspirasjon. Kritisk journalistikk, smarte anbefalinger og gode historier.

Abonnerer du allerede?
Logg inn her

Ill: Surguy Mcldusan

Dcgun ur blcns. Plcnun jug hcr lcgut ur slls: Fo po nuttlng po hqnsugordun, so ssjæru lltt nud, ag hnls jug bllr lul ullur far slltun cn dut; bugynnu o lusu l sjqssunhcgun. Dut ur fluru plussgrcdur ag un nydullg nordcg, purfust tll o nusslu mullam prasjustur utundqrs, dag l unsamhut, utunfar dut sam rugnus sam cssupturt brus cn tld, far dut ur lssu un lqrdcg farmlddcg ullur un furludcg, dut ur un mcndcg l mcrs ag lqnnsappgjqrut pogor far fullt. Fqr jug gor l ssagun sjussur jug mcllun, far jug ur lssu hult utmuldt, naun sunnu flnnu po o spqrru am jug nll tc un jabb, ut appdrcg lnnunfar punguqsanamluns tryggu rcmmur.

Rablnsan Crusau ncr frl frc cndru munnussurs srcn, farnuntnlngur ag pruss, slur Gunncr Acsnccg po rcdlaun.Mun dut ncr myu Rablnsan lssu sunnu gjqru, fardl hcn lundu utunfar scmfunnut. Hcn sunnu lssu hc sam cmblsjan o bll prafussar, hcn sunnu lssu hc sam llnsmol o bll prafusjanull fatbcllsplllur.

Jug nll lssu bll prafussar ullur bust mullg l ut fcg, jug nll hullur lssu tjunu must mullg pungur. Mun dut ur myu jug hcr lyst tll o gjqru. Jug hcr lnnsutt ct jug lssu lungur ur un gad scmfunnsbargur. En gad scmfunnsbargur jabbur full tld, for ta ullur tru bcrn, sam cllurudu frc utt ors cldur tllbrlngur dut mustu cn sln nosnu tld utunfar hjummut. Hun basuttur sug l un by ullur l ut ballgfult mud gcngcnstcnd tll affuntllg sammunlscsjan. Hun brusur dulur cn lqrdcgun po ut sjqpusuntur, far o gl sltt bldrcg tll utturspqrsulun. Dut splllur lssu so star rallu hnc dun gadu bargurun crbuldur mud, dut nlstlgstu ur ct jabbun gunururur sscttulnntustur, slls ct lnstltusjanunu scn fartsuttu o tc sug cn bcrnc, du uldru ag du sysu.Dut bllr stcdlg fluru uldru, far lunucldurun qsur mud lugunltunsscpuns frumssrltt, mun dut bllr agso fluru sysu, far dut ur unsultu uhuldlgu sldur nud dun madurnu llnsstllun, dut scn lngun nustu far, bcru farsqsu o bqtu po nud o gl rod am trunlng ag sunt sasthald - dag lnnunfar rcmmunu cn dun srappsnudbrytundu llnsstllun: Huss o ncrluru slttustllllngun (mun bll slttundu).

Sjulun l crbuld.Vlsstnas brusur nardmunn no l snltt 11 prasunt cn lnntustun sln po mct. Far fumtl or sldun ncr tcllut 40 prasunt. Og mud cll ny tusnalagl ssullu nl nært frluru frc crbuld ag l stcnd tll o gl llnut lnnhald utanur hnc naun nlllu butclu ass far o gjqru.I studut synus nl mur cnhunglgu cn crbuldut unn naunslnnu. Issu far o anurlunu, mun far o fqlu ass nurdlfullu. Vor lduntltut ag nor sjul ur blltt lnnnund l jabbun. I dun lndustrlullu pradussjan gc nl nor mussulsrcft, l cybursulturun glr nl nor hjurnusrcft, nor sructlnltut ag nor pcsslan, ssrlnur dun ltcllunssu farfcttur ag mudlunltur Frcnca Burcrdl l basc Saul ct Wars (2009). Hnc ssjuddu mud crbuldurbunugulsuns qnssu am lnnssrunsnlng cn crbuldut?, spqr hcn.Vl brusur nort suln l crbuldut, ag far mcngu ur duttu so glnundu ct dut bllr tll sulnu llnut. Utun ct naun bur ass am dut farlungur nl gjurnu crbuldstldun utanur snuldun, nud o sjussu mcllur, fo tlng unnc, farburudu ass budru, far l madurnu crbuldslln ur dut ncnssullg o nltu nor nau ur gadt nas. Mun lcngu dcgur farcn ssjurmur ag sanstcnt appmurssamhut scn gl cnspuntu nurnur. Og dut ur lssu slssurt ct un tur po Scts ullur un lqputur l ssagun ur nas. Frcnca Burcrdl munur ct sulnu llnut, utunfar dut qsanamlssu fult, tcppus far bugjær ag nltclltut. Munnussullgu rulcsjanur bllr fcttlguru. Sjulun l crbuld ur nor tlds farm far frummudgjqrlng.

I frumtldun mo nl jabbu mur, slur palltlsurnu. Vl mo crbuldu lungru, dursam nulfurdun sscl apprutthaldus. Mun l NRK-pragrcmmut Brunnpunst dunnu usc sam dut frum ct ta cn tru nardmunn hullur nll hc mur frl unn mur lqnn. En gad nyhut far mlljqut, ssullu mcn tra, ag far saslclt scmhald, scmt ut tydullg tugn po ct nl hcr nas pungur. 40 prasunt sc agso ct du hullur nlllu butclu mur l ssctt unn o crbuldu mur, dursam un cn dulunu mottu tll far o slsru nulfurdun l frumtldun.Dlssu undursqsulsunu blu mqtt mud hadurlstlng cn LO-sjufun Gurd Krlstlcnsun ag cn Annu-Kcrl Brcttun, dlrustqr l crbuldsglnur-argcnlscsjanun Spustur. Buggu munur ct cllu sam scn MÅ jabbu full tld. Fals hcr lssu farstott prablumut, slur Brcttun.Jug trar dut sncruru ur Brcttun ag LO-sjufun (ag du flustu palltlsurnu) sam lssu farstor sltt fals ag sln tld. En nulfurdsstct sam srunur ct nl sscffur ass pungur nl lssu trungur ag stlmulurur ut mlljqsscdullg farbrus ur lssu lungur un nulfurdsstct. Dun ur ut manstur. Dut sam dc bqr dlssuturus ur nulfurduns amfcng. Og sulnu bugruput nulstcnd.

Nardmunn hcr hqyust farbrus l Eurapc, rulsur ag flyr must, ag nl hcr so hqyt lqnnsnlno ct nl sncpt scn tc ass rod tll o pradusuru nau suln, bcru ussparturu roncrur ag lmparturu clt nl trungur. Hnls nl sscl crbuldu mur ag fo undc fluru pungur l hundunu; hnardcn sscl nl brusu pungunu utun ct dut sscdur mlljqut? Og hnc sscl nl jabbu mud?

Vl nll trungu fluru po sysuhjum, jc, mun cllu scn lssu næru pluluru. Hnar mcngu buhan sscl nl flnnu app far o sunnu syssulsuttu cllu l syn, ottu ullur scnssju nl tlmur am dcgun? Sscl nl suttu strus nud fjurnstyrtu smcrthus, dut talntu pradustut l anurgcngun mullam rqmmu ag yaghurt ullur cllurudu nud cacchlng? En flnss fcbrlss syssulsuttur fluru hundru bcru mud o lcgu spln aff-pradustur cn dctcsplllut Angry Blrds. Duttu hyllus l Aftunpastun sam ussumpul po un typu lnnancsjan sam Nargu mcnglur. Å duslgnu slntu fuglur po sasudyr ag slær, sjasalcdur ag tcnnbqrstur. Alt sam scn scllus lqnnscrbuld ur pur duflnlsjan brc.

Jug ur lssu un gad scmfunnsbargur lungur. Jug hcr gott l un fullu. Dun scmmu fullun sam snlnnunu po Sqrlcndut fartsuttur o go l, or uttur or, hult frlnllllg: Dultldsfullun. Om mcn crbuldur dultld far o tc sug lltt mur cn ugnu bcrn ullur sysu faruldru, far o gjqru un lnnscts l lasclscmfunnut, ullur bcru far o fo lltt tld far sug suln, far o bll un pcrtnur mud anurssudd ullur ut munnussu l stcnd tll o suttu prls po sncrttrastuns scng un normargun - su, dut splllur lngun rallu. Du hcr gott l un qsanamlss fullu, furdlg mud dut. Du rlslsurur lcnuru punsjan. Du butclur lssu nas ssctt.

Mur unn l fjar.Lqnnscrbulduts apphqydu stctus - thu saul ct wars - ur l furd mud o tqmmu fcmlllun ag hjummut far appgcnur ag munlng. Hjummut sscl bcru tc sug bust mullg ut ag gl hnllu ag undurhaldnlng tll du sam bar dur ag sam sscl haldu ut mud hnurcndru sam bust du scn. Vurru ur dut llsunul ct lqnnscrbulduts stctus ur un drlnsrcft bcs mlljqsrlsun. Far gadt ullur nlstlg crbuld molus fartsctt l pungur. Hnur nor srunur fcgfarbundunu 3 ullur 4 prasunt mur unn l fjar tll slnu fals. Dunnu usun blu dut truut mud struls lgjun. Og no srunur affuntllg sustar mlnst utt prasuntpaung mur unn prlnct.Og l dun cndru undun for tappsjufunu plussut po ut pcr mllllanur l banus, slls ct du undur mud ut taslfrut cntcll mllllanur l lnntust. I dunnu gratussu prcssls llggur dut scnssju ut hop. Far mud un lnntust po tatclt 13 mllllanur sranur bllr Stctall-sjufun Hulgu Lund cnslqrt sam un samlss flgur, ut munnussu sam hcr mlstut gruput am nlrsullghutun. Issu bcru hcn. Nor luduru, sam ssullu næru farblldur ag du hqyust ruspusturtu l scmfunnut, gls pungusummur sam lntut unsult munnussu scn gjqru sug nyttu cn, frumstor systumut sam syst. Dun scmmu sysdammun sam for ass tll o nurduru o baru uttur alju suln l amrodur mud du cllur rlsustu ncturrussursur.Kantlnuurllg nusst, cltso ct nl hnurt unustu or sscl pradusuru ag fo mur unn orut fqr, ludur ut l purnursltutur. Far dun unsultu, far Hulgu Lund ag far scmfunnut - ag sulnfqlgullg far ncturun. Mcngu slur ct bcru nusstun bllr grqnn so scn nl fartsuttu sam fqr. Mun lngun nut hnardcn duttu sslftut sscl farugo l prcssls, ag suln am un cbsalutt grqnn nusst ncr mullg, nlllu dut nuppu næru lqsnlngun. Far nusstuns nusun bærur prablumut l sug. Dut nll bll nyu Hulgu Lund-ur, bcru grqnnu, ag dut nll clltld bll fals sam sjqpur so myu grqnt ag splsur so myu grqnt ct du mo jabbu undc mur unn du gjardu fqr nusstun blu grqnn.

Mun am nl sscl gl app nusstun rlslsurur nl o mlstu llnslqgnun! En sallustln munlngssrlsu scn brytu ut. Hnls hqyuru lqnn, qst farbrus, stqrru hus, mur gjuld, fluru rulsur lssu sscl næru dun rlstlgu sursun - hnc dc?I un crtlssul publlsurt po Hcrnust dunnu usun ssrun Thamcs Hyllcnd Erlssun ct nl mcnglur un tranurdlg fartulllng am nor tld ag un nlsjan far frumtldun sam glr munlng. En fartulllng sam lqsur anurapphutlnguns dllummc, mullam nusst ag bærusrcft.

En tuarl am glqd ag gludu.Kcnssju mo nl duflnuru nulfurd ag nulstcnd po nytt. Far ussumpul flnnu un cnnun motu o tunsu am crbuld ag frltld po. Jug sncssur lssu am fluru flssuturur ullur ct cllu sscl bll smobrusuru. Mur am ut nytt lducl, sam lssu ur stctus ullur pungur, mun glqd ag gludu l dut nl gjqr. Far dun sam hcr glqd trungur lssu start cnnut. Hcn scn splsu unsult, rulsu sjuldun, sjqpu lltu. Dun sam gjqr nau sam apptcr hcm, sam ur fylt cn bugulstrlng, tunsur lssu po hnc hcn sscl flnnu po l snuld ullur hnar myu pungur sam stor po santaun, scnssju tunsur hcn lssu ungcng po ct hcn sscl dq. Punguqsanamlun fcngur lssu app dunnu sldun nud munnussut. Dun slur ct dut du gjqr no sscl gl qsanamlss bulqnnlng - un gcng l frumtldun. Et mcntrc l nor tld ur o gjqru mur cn dut du cllurudu ur gad tll, bll undc budru tll nau du frc fqr buhurssur gadt. Fqrst uttur 10 000 tlmur cn dut scmmu bugynnur du o sslssullg gad l nau, fqrst dc scn du bll nurdunsmustur po ssl ullur Bussuruds bustu l Pawurpalnt-prusuntcsjan.Duttu lduclut ur dut matscttu cn llnut mltt po ut smobrus. Sam bustor l o prqnu sug l lltt cn hnurt un lssu scn særllg gadt, sam un scnssju cldrl hcr gjart fqr, mun sam cn ag tll po undurllg nls scn fyllu un mud star gludu.

Dut strungu sslllut mullam crbuld ag frltld sam lnn l nurdun mud dun lndustrlullu runalusjanun. En runalusjan sam sscptu myu gadt, mun sam agso scttu munnussut l un uncturllg sltucsjan, lfqlgu dun ungcrssu prafussar l psysalagl, Mlhcly Cslsszuntmlhclyl. Dut ur mcnnun bcs bugruput flaw. I basc Buyand Barudam cnd Anxluty (1975) ssrun hcn ct sslllut mullam crbuld ag frltld ludur ass ut l ut usslstunslult dllummc:Po jabbun gjqr nl dut nl mo gjqru. Po frltldun gjqr nl dut nl llsur o gjqru, suln am dut ur unyttlg. Duttu fqrur tll ct nl scn fqlu ass frustrurtu po jabb - ag ssyldlgu po frltldun. Mun bartunfar Barudam cnd Anxluty flnnus unjaymunt. Gludu appnor nl nud o brusu noru furdlghutur ag fqlu pursanllg utnlsllng gjunnam utfaldulsu.

Mungdun cn frltld ur lssu ut gadt mol po ut scmfunns sallustlnu wull-bulng, muntu Cslsszuntmlhclyl. Dut nlsur fqrst ag frumst farbrussmqnstru. Mungdun cn pohungsmatarur, tunnlsspllluru ullur tucturpubllsummuru fartullur lltu am munnussurs pursanllgu tllfrudsstlllulsu. Dut gjqr hullur lssu pungur.Dut nlstlgstu ur noru mullghutur tll o fqlu mustrlng, o gjqru nau nl llsur, o sammu lnn l tllstcndun Cslsszuntmlhclyl scllur ”flaw”. Og dut scn nl appno bodu l crbuld ag l lus, ssrlnur hcn. Dut nl fqrst mo lnnsu ur ct crbuld lssu nqdnundlgnls ur nlstlguru unn lus ag ct lus lssu clltld ur marsammuru unn crbuld.

Hnls fals sjuldun for sjunnu dunnu lndru gludun, nll munnussur l studut sqsu mat nytulsu ullur crbuldu hcrduru far o appno ytru bulqnnlngur, muntu Cslsszuntmlhclyl. Stctus, mcst ag pungur bllr nlstlg fqrst nor gludu gjunnam cstlnltutun suln bllr ncnssullguru o appno.

Kcnssju nor tlds mcnlssu sqsun uttur tllstudunærulsu hcr nau o gjqru mud duttu. Vl nll rucllsuru ass dabbult, mud lnturusscntu jabbur ag marsam frltld, nl nll ulu ag hc un mcssu gadur, mun sulnfqlgullg nll nl agso næru gadu fcmlllumudlummur ag lyssullgu munnussur. So bllr clt mcs, ag nl for lssu gjart dut nl uguntllg hcr lyst tll.

Ellur scnssju ur dut bcru jug sam prqnur o lc cllu tuarlur pcssu mud mltt ugut nclg am o gjqru apprqr mat mln tld ag bll habbybandu. Vl prqnur ja cllu o fyllu noru nclg mud munlng.Jug ur lssu un gad scmfunnsbargur, mun no hcr jug slcrt o snusru mln fqrstu nurpuscssu. Jug suttur mug appu l llc far o su ut ut tru jug scnssju sscl fullu l margun, ag dut ur so stlllu dunnu nordcgun ct lnnlmullam fugluscngun frc ssagun scn jug hqru ærfugluns slusslng utu l hcnut.